Onderstaande uitwerking is een aanvulling op de fysiotherapeutische behandeling: de fysiotherapeut (online of in de praktijk) geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen voor u van belang zijn.
Zie boven dwarsdoorsnede onderbeen, in bruin links tibia (scheenbeen) en rechts fibula (spaakbeen)
In het kort
Een compartiment is een spiergroep die wordt omgeven door bot en stugge bindweefselstructuren (fascie)
In het onderbeen zijn 4 compartimenten, waarvan meestal het voorste compartiment is aangedaan: wordt hier besproken
Oorzaken kunnen zijn: Regelmatige aanspanning spieren onderbeen, verkeerde techniek, na operatie botbreuk onderbeen
Spieromvang neemt toe waardoor spieren strakker in het compartiment komen te zitten.
Gevolg is dat uittredende zenuwen en bloedvaatjes worden afgeknepen: pijn, bleekheid, gevoelsstoornis
Komt veel voor bij duursporten: schaatsen, fietsen
De fysiotherapeut kan het herstel ondersteunen met uitleg, adviezen en oefeningen
Andere benaming: Chronisch Inspanningsgebonden Compartiment Syndroom (CICS) van het onderbeen of logesyndroom
Anatomie
Een compartiment (of loge) is een spiergroep die wordt omgeven door bot en stugge bindweefselstructuren (fascie).
In het onderbeen zijn er 4 compartimenten, waarvan meestal het voorste compartiment (met daarin de spieren tibialis anteriorspier, extensor hallucis longusspier, extensor digitorum longusspier) is aangedaan: wordt hier besproken
Zie google afbeeldingen:compartimenten onderbeen. Neem met de fysiotherapeut door welke afbeeldingen voor u relevant zijn.
Door regelmatige aanspanning van de spieren gaat de spieromvang toenemen waardoor die strakker in zijn compartiment komt te zitten. Gevolg kan zijn dat uittredende zenuwen en bloedvaatjes afgeknepen worden.
Vaak wordt de term shin splints gebruikt bij het compartimentssyndroom. Shin Splints is echter een verzamelwoord voor diverse klachten aan het onderbeen
Komt veel voor bij schaatsen, skeeleren, fietsen (duursport: zich herhalende spieractiviteit)
Klacht is conservatief (zonder operatie) vaak moeilijk behandelbaar. Bij wens met sporten door te gaan is meestal een operatie noodzakelijk
Voor uitgebreide en algemene informatie over een compartimentssyndroom, zie het onderwerp 'compartimentssyndroom' op deze site
Neem met de fysiotherapeut door welke informatie voor u van belang is
Anatomische oorzaak: standsafwijking, strakke kapsels, grote spieromvang van de spieren in het compartiment, klein compartiment
Na operatie
Na een fractuur
Ontstekingsreacties
Zich steeds herhalende spieractiviteit (duursport)
Te snel te intensief trainen
Verkeerde techniek, slecht schoeisel bij sport
Na blessure (bv. enkelverzwikking)
Neem de oorzaak van uw klachten met de fysiotherapeut door
Klachten ontstaan bij inspanning (bijvoorbeeld hardlopen). Algemeen dagelijkse activiteiten geven meestal geen klachten. Wanneer de activiteit stopt worden de symptomen minder. Mogelijke klachten zijn:
Bleke voeten. Soms juist paarse voeten tgv. de veneuze stuwing.
Pijn
Kan uitstralen naar de enkel
Begint binnen 30 minuten na start inspanning
Gevoelsstoornis ter hoogte van de eerste en tweede teen
De pulsaties verdwijnen als laatste.
Drukpijn op aangedane fascie (meestal voor/buitenzijde onderbeen)
Test: op hakken lopen geeft pijn, op tenen lopen niet
Neem de verschijnselen die bij u aanwezig zijn met de fysiotherapeut door
Fysiotherapeut
De eigen fysiotherapeut geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen zinvol zijn, zie verder. Meestal zijn 4 - 6 behandelingen voldoende. Tijd is de belangrijkste factor bij herstel van de aangedane structuren. Fysiotherapie is van belang om de voorwaarden van het natuurlijke herstel te optimaliseren.
Eerste behandeling: Diagnose stellen, uitleg klachtenbeeld, informatie over behandelplan en eerste adviezen oefeningen
Tweede behandeling: Oefeningen en adviezen doornemen (e.v.t een opname hiervan maken die thuis bekeken kan worden)
Behandeling 3: Oefeningen doornemen en kijken of ze goed uitgevoerd worden
Behandeling 4 enige tijd na behandeling 3: evalueren stand van zaken.
Zo nodig nog 2 (of meer: e.e.a afhankelijk van herstel) behandelingen plannen
Huisarts:
Onderzoek: druk meten van het compartiment d.m.v. naaldje
Medicatie ( ontstekingsremmers)
Doorverwijzen: fysiotherapeut, specialist als klachten aanwezig blijven of regelmatig terugkomen ondanks de adviezen en oefeningen
Specialist, orthopeed:
Onderzoek: Dopplertest. De provocerende inspanning kan uitgevoerd worden totdat de bekende pijn aanwezig is. De druk kan vervolgens in rust en na inspanning worden gemeten. Alleen een drukmeting in rust is onvoldoende om de diagnose te bevestigen
Operatie als klachten terug blijven komen, klieven spier fascie: meestal noodzakelijk
Neem met de fysiotherapeut door welke hulpverleners een aanvulling kunnen zijn op de behandeling
Algemeen
Draag goede schoenen
Volg het protocol van de specialist bij een operatie
Als er een operatie heeft plaatsgevonden: snel weer gaan lopen zodat het kapsel niet weer dichtgroeit in de oorspronkelijk te strakke omvang
Relatieve rust. Voor gebruik loophulpmiddel, zie het onderwerp 'hulpmiddelen' op deze site, kijk bij 'lopen' . Neem met de fysiotherapeut door welk loophulpmiddel voor u nodig is. Zie filmpje en onderstaande afbeelding van website 'samenbeterthuis.nl. Zie bol.com: elleboogkrukken // rollator // looprekje
Hervat het hardlopen als je weer pijnvrij kunt wandelen: bijvoorbeeld 1-2 minuten hardlopen afwisselen met wandelen
Niet met medicatie sporten of zwaar werk doen
Als de eigen sport niet meer uitgeoefend kan worden, zoek dan naar alternatieven. Bespreek samen met de fysiotherapeut welke sport/ activiteit voor u geschikt is:
duurtraining (wandelen, fietsen, zwemmen) en/of intervaltraining (bijvoorbeeld inspanningsblokjes van 5 minuten) en/of krachttraining. Trainen in het water is zinvol omdat de spieren versterkt worden, zonder dat kniegewrichten te zwaar belast wordt.
Oefenen in water. Zie video's op website 'physiotec', aquatherapie.
Probeer in plaats van te lopen meer te fietsen. Een snorfiets of een fiets met een lage instap is ideaal voor mensen met knieklachten.
Zorg voor goede warming up en cooling down
Lange afstanden in eerste instantie liever met fiets afleggen ipv wandelen
Wandelen: liever vaak en korte afstanden dan 1 maal een lange afstand
Neem met de fysiotherapeut door welke adviezen voor u zinvol zijn
Punten die van belang zijn bij een compartimentsyndroom aan het onderbeen
Volg altijd instructies van de eigen specialist en fysiotherapeut
Losmaakoefeningen bij pijn en stijfheid
Rekoefeningen kuitspieren (de aangedane voetheffers hoeven minder aan te spannen als de kuitspieren goed op lengte zijn) (zie ook aanvullende informatie: 2.2 en 2.3 en 2.4)
Sport/ werk specifiekeoefeningen en training
Onderstaande video's van oefeningen komen van de website 'rehab my patient' en 'sportzorg' tenzij anders vermeld
Voor mogelijk basis oefenprogramma bij deze klacht zie onder
Losmaakoefeningen voor beenspieren en knie gewricht, uitvoeren in buiklig of ruglig of zit of stand
Sport/ werk specifiek oefenprogramma maken: opbouwen in snelheid bewegingen en in zwaarte.
Eventueel oefenprogramma van fysiotherapeut ondersteunen met enkele keren in de week trainen (bijvoorbeeld in een fitnesscentrum of joggen)
Mogelijk opbouw
Het ‘droog’ trainen van activiteit: eerst voorzichtig in ‘slow motion’ en later, als het goed gaat, sneller. De uitvoering mag geen pijn doen.
Uiteindelijk meer sport-/ werkspecifiek trainen. Men mag daarbij pas voluit gaan als men zonder enig probleem een tijdje rustig de betreffende activiteit/beweging kan doen. Heel geleidelijk de belasting op te voeren: Hervat bijvoorbeeld het hardlopen als je weer pijnvrij kunt wandelen, bijvoorbeeld 1-2 minuten hardlopen afwisselen met wandelen
De fysiotherapeut kan (als zowel de fysiotherapeut en de patiënt er achter staan!) een opname maken van de oefeningen die voor u van belang zijn (met telefoon van fysiotherapeut en mailen of met telefoon/ ipad van patiënt), zodat u thuis dit terug kan zien)
Als het mogelijk is functioneel oefenen/trainen ( = traplopen, opstaan en gaan zitten, wandelen, hometrainer, tuinieren, fietsen, stofzuigen
De fysiotherapeut maakt een oefenprogramma van de oefeningen die voor u geschikt zijn
Boek: Onderzoek en behandeling van spieraandoeningen en kuitpijn H5 (Compartimentsyndroom van het anterieure compartiment van het onderbeen), Koos van Nugteren
Boek: Onderzoek en behandeling van spieraandoeningen en kuitpijn H6 (Chronisch diep posterieur compartimentsyndroom), Koos van Nugteren
Boek, onderzoek en behandeling van sportblessures van de onderste extremiteit, H12. Een 18-jarige voetballer met laterale kuitpijn, auteur: Koos van Nugteren (2012)
Compartimentsyndroom na laparoscopische ingrepen in lithotomiepositie (2010). Leerpunten: Een compartimentsyndroom van de onderste extremiteiten is een bekende complicatie bij trauma’s, fracturen en revascularisatie-ingrepen. Na laparoscopische ingrepen is het een bekende, maar zeldzame complicatie. Meestal gaat het om patiënten die 5-6 h in lithotomiepositie hebben gelegen. Wij zagen een gezonde, 31-jarige vrouw, die een compartimentsyndroom ontwikkelde na een laparoscopische ingreep in lithotomiepositie van slechts 1 h. Aangezien in lithotomiepositie de druk in een compartiment met de tijd blijft stijgen, ongeacht welke beensteun wordt gebruikt, is het belangrijk de positie slechts zo lang te handhaven als voor de ingreep noodzakelijk is. De benen moeten zo snel mogelijk uit de lithotomiepositie worden gehaald, waarna de positie eventueel kan worden hervat als de houding later tijdens de ingreep weer nodig is. Dit kan heel makkelijk worden bereikt met gasgestuurde beensteunen.
Onopgemerkt acuut compartimentsyndroom van het onderbeen (2004). oals Verleisdonk en Van der Werken in hun klinische les stellen (2004:2205-9), is vroegtijdige diagnostiek de sleutel tot het succesvol behandelen van een acuut compartimentsyndroom. Een alerte screening op spontane pijn, pijn bij rek, parese, paresthesieën en een afwezige pols distaal bij patiënten met een ongevals- of operatietrauma of na langdurige ligging in de beensteunen is letterlijk van vitaal belang. Dat wordt in de literatuur, maar ook in de klinische les nog eens duidelijk onderstreept omdat in de drie genoemde casussen de diagnose respectievelijk na 3 dagen, na 48 uur en na 24 uur werd gesteld.2 Een screeningsmethode moet dan ook de benadering zijn om een acuut compartimentsyndroom in een heelkundige kliniek in een vroeg stadium bij risicopatiënten op te sporen en te behandelen.
