Onderstaande uitwerking is een aanvulling op de fysiotherapeutische behandeling: de fysiotherapeut (online of in de praktijk) geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen voor u van belang zijn.
Zie boven afbeelding voorzijde rechter onderbeen, in rood mogelijke breuklijnen.
In het kort
Een botbreuk kan ontstaan door krachten van buitenaf of spontaan door een ziekte.
Na de botbreuk moeten de breukvlakken weer goed tegenover elkaar staan
Daarna moet, zo nodig door gips of door een operatie, het gebroken bot gefixeerd worden.
Vanuit de botuiteinden wordt nieuw botweefsel gevormd.
Dit proces duurt ongeveer 6-12 weken
In deze periode moet u een aantal weken lopen met een hulpmiddel: Krukken of looprekje.
De specialist geeft aan hoe de opbouw gaat tav belasten
De fysiotherapeut kan door uitleg, adviezen en oefeningen het herstel ondersteunen
Na herstel van een botbreuk van de enkel kan er nog maanden sprake zijn van periodes van zwelling, pijn en verminderde functie.
In het kniegewricht komen twee botten (bovenbeen en onderbeen) bij elkaar. Tussen deze 2 botten zitten twee halve ringen van kraakbeen: de menisci. Om de uiteinden van de botten ligt het gewrichtskraakbeen en rond het gewricht zit gewrichtskapsel met daarbinnen gewrichtsvocht. Langs het kniegewricht lopen bandjes en pezen van spieren. Binnen in het gewricht lopen de kruisbanden. Het onderbeen bestaat uit het scheenbeen en het kuitbeen. Het scheenbeen vormt samen met het bovenbeen het kniegewricht en het scheenbeen en het kuitbeen samen vormen met de voet het enkelgewricht.
Na de botbreuk moeten de breukvlakken weer goed tegenover elkaar staan (eventueel door tractie). Daarna moet zo nodig door gips of door een operatie (fixatie met schroeven en/ of platen) het gebroken bot gefixeerd worden. Bij botbreuken thv knie is vaak na operatie of gips een brace noodzakelijk om belasting op te bouwen.
Vanuit de botuiteinden wordt nieuw botweefsel gevormd. Dit proces duurt ongeveer 6-8 weken bij het scheenbeen en het kuitbeen. Botbreuken thv het plateau van de knie (bovenzijde scheenbeen) heeft langer herstel nodig: 6-12 weken (e.e.a. is afhankelijk van de leeftijd, de conditie en het soort breuk).
Bij botbreuken thv knie is vaak ook sprake van beschadiging kraakbeen en letsel aan banden, waardoor herstel langer duurt en kans op gewrichtsklachten aanwezig is.
Elke botbreuk is verschillend. Uw specialist (orthopeed) geeft aan welke richtlijn voor u geldt
Voor algemene informatie tav botbreuk, zie het onderwerp 'botbreuk' op deze site
Neem met de fysiotherapeut door welke informatie voor u zinvol is
Krachten van buitenaf (een val/ een botsing)
Spontaan door een ziekte (osteoporose)
Overbelasting: stressfractuur.
Komt veel voor bij hardlopers.
Geen trauma in de voorgeschiedenis.
De pijn komt op tijdens belasting en uiteindelijk ook pijn in rust.
Tijdens het onderzoek kan sprong-/ schokbelasting de klachten mogelijk opwekken en wordt er op de plek van de stressfractuur bij palpatie forse pijn gevoeld.
Soms lokaal een lichte zwelling
Neem de oorzaak van uw klachten met de fysiotherapeut door
Zwelling
Onvermogen om het been te bewegen
Blauwverkleuring door bloeduitstorting (zakt vaak naar onderen)
Standsverandering
Pijn
Neem de verschijnselen die bij u aanwezig zijn met de fysiotherapeut door
Fysiotherapeut
De eigen fysiotherapeut geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen zinvol zijn, zie verder. Meestal zijn 4 - 6 behandelingen voldoende. Tijd is de belangrijkste factor bij herstel bot. Fysiotherapie is van belang om de voorwaarden van het natuurlijke herstel te optimaliseren.
Eerste behandeling: uitleg klachtenbeeld, informatie over behandelplan en eerste adviezen oefeningen
Tweede behandeling: Oefeningen en adviezen doornemen (e.v.t een opname hiervan maken die thuis bekeken kan worden)
Derde behandeling: Oefeningen doornemen en kijken of ze goed uitgevoerd worden
Vierde behandeling: Enige tijd na behandeling 3: evalueren stand van zaken.
Zo nodig nog 2 (of meer) behandelingen plannen. E.e.a is afhankelijk van uitgebreidheid van de klacht, het herstel, het oppakken van adviezen /oefeningen en van de eventueel aanwezige 'bewegingsangst'
Neem met de fysiotherapeut door welke hulpverleners een aanvulling kunnen zijn op de behandeling
Algemeen
Volg protocol eigen specialist.
Lichamelijke verzorging
Zo nodig douchestoel lenen of aanschaffen. Zie bol.com: Douchestoel
Niet in bad in verband met het in- en uitstappen en het week worden van de wond
Vraag hulp bij wassen voeten en aan- en uittrekken van kousen en/of schoenen
Bij aankleden eerst geopereerde been in broekspijp steken.
Bij uitkleden eerst het gezonde been uit broekspijp halen.
Maak zo nodig gebruik van hulpmiddelen: lange schoenlepel, kousenaantrekker, ‘helping hand’ en schoenen met klittenband en/of elastische veters.
Zitten en staan
Zitten op hoge stoel (lage rug tegen rugleuning en voeten op de grond) met armleuningen
Bij gaan zitten of staan geopereerde been naar voren zetten
Niet met de benen over elkaar zitten.
Lopen
De specialist bepaald hoeveel belast mag worden na de operatie
Hulpmiddel gebruiken (looprekje, rollator, elleboogkrukken) voor veiligheid en verminderen pijn bij belasten. Advies om de eerste zes weken buiten met twee krukken of een rollator te lopen: i.o.m fysiotherapeut afbouwen. Zie het onderwerp 'hulpmiddelen' op deze site en kijk bij 'lopen'. Neem met de fysiotherapeut door welk loophulpmiddel voor u nodig is. Zie filmpje en onderstaande afbeelding van website 'samenbeterthuis.nl. Zie bol.com: elleboogkrukken // rollator // looprekje
Vermijd een aantal bewegingen, zoals hurken
Voorkom overbelasting, loop niet te lange afstanden en sta niet te lang stil op één plek.
Voorkom uitglijden; haal losse kleden en snoeren weg en gebruik in de douche een antislipmat.
Traplopen
Naar boven: eerst het niet geopereerde been, dan het geopereerde been en de kruk op dezelfde trede zetten.
Naar beneden: eerst de kruk, dan het geopereerde been, daarna het andere
been ernaast zetten.
Autorijden
Eerste zes weken niet zelf autorijden. Daarna weer autorijden bij voldoende controle over geopereerde been. Raadpleeg wel vooraf de voorwaarden van de autoverzekering en overleg met de orthopeed.
Zet de auto een stukje van de stoep af en plaats de stoel zover mogelijk naar achteren.
Bij instappen, ga eerst zitten op de autostoel met de benen buiten de auto. Draai (eventueel op plastic zak) daarna de benen naar binnen. Zie bol.com: Draaikussen auto
Activiteiten
Doe in de weken van botaanmaak (ongeveer 6 weken) en daarna oefeningen
Zwemmen (liever geen schoolslag) en fietsen in overleg met de orthopeed of fysiotherapeut na 6 weken.
Liever meerdere keren per dag kort oefenen, dan één keer lang.
Wissel lopen, staan en zitten regelmatig af.
Geen zware dingen tillen.
Het duurt vaak lang (enkele maanden) voordat de gewrichten en de spieren grenzend aan de breuk het oude belastingsniveau weer bereikt hebben.
Het is van belang na herstel bot, de belasting rustig op te bouwen! Signalen van te veel belasting: zwelling rond gewricht, gewricht voelt warm aan, spierpijn.
Zo snel mogelijk functioneel oefenen (traplopen, opstaan en gaan zitten stoel, wandelen, hometrainer) omdat dit aansluit bij het normale gebruik spieren en gewrichten
Bespreek samen met de fysiotherapeut welke sport/ activiteit voor u geschikt is na het herstel van het bot: duurtraining (wandelen, fietsen, zwemmen) en/of intervaltraining (bijvoorbeeld inspanningsblokjes van 5 minuten) en/of krachttraining.
Oefenen in water. Zie ook video's op website 'physiotec', aquatherapie.
Losmaakoefeningen, vaak en kort doen, zie verder bij oefeningen
Koude pakking (tien minuten, doekje tussen pakking en huid, twintig minuten tussen elke koudebehandeling). Zie 'hulpmiddelen' op deze site en kijk bij 'spieren'. Zie bol.com: hot/coldpack
Bij operatie. Neem de onderstaande punten samen met uw fysiotherapeut enkele weken voor de operatie door.
Het verblijf in ziekenhuis duurt enige dagen: per ziekenhuis verschillend en afhankelijk van het verloop na de operatie. Voorwaarden voor ontslag uit het ziekenhuis: zelfstandig kunnen lopen met loophulpmiddel en indien van toepassing traplopen; operatiewond is goed genezen; er is voldoende beweeglijkheid in de knie (90 graden buiging en volledige strekking in de knie); algemeen dagelijkse dingen in huis goed kunnen doen; inzicht heeft in het gebruik en de belastbaarheid
het gebruik van de elleboogkrukken/ looprekje en de oefeningen die na de operatie van belang zijn. Zie bol.com: elleboogkrukken // rollator // looprekje
In uw huis doornemen: Kleedjes op gladde vloer weghalen. Handvat nodig in de wc en badkamer? Een toiletverhoging of verhoging van het bed (matras boven op eigen matras leggen) nodig? Zijn er hoge drempels: samen kijken hoe je met krukken eroverheen stapt. Een goede stoel (hoge zit, met armleuningen) aanwezig?
Wondverzorging
Dagelijks wond inspecteren op roodheid, zwelling en wondvocht.
Als wond droog is, hoeft er geen pleister meer op.
Douchen als de wond droog is
Bij wondlekkage dagelijks een schone pleister op de wond plakken.
Soms kunnen de huidhechtingen wat irritatie veroorzaken en kan de huid rondom de hechtingen wat rood zijn. Dit is geen reden tot ongerustheid.
Contact opnemen met de afdeling spoedeisende hulp als been dik wordt, tintelt, klopt, wit of blauw wordt en er binnen enkele uren na het hoog houden geen verbetering optreedt.
Bij onderbeenbrace
Draag onder de brace een elastische kous en draag een stevige veterschoen. Zorg ervoor dat het klitteband van de brace strak aangetrokken is (voet mag niet blauw worden en er mag geen doof of tintelend gevoel optreden).
Bij Gips
Contact opnemen met de gipskamer of afdeling spoedeisende hulp:
Als de tenen dik worden, tintelen, kloppen, wit of blauw worden en er binnen enkele uren na het hoog houden geen verbetering optreedt.
Als het gips gebroken is.
Als de onderbeen brace niet meer strak aangetrokken kan worden.
Volg richtlijn van de specialist
Week 1 (soms 2) een achterbeenspalk tot boven de knie
Week 2 tot en met week 6 (soms tot en met week 8): wordt de achterbeenspalk vervangen door circulair gips om het onderbeen (soms week 2, 3 en 4 boven de knie en daarna onder de knie).
Week 7 tot en met week 10 een onderbeenbrace. De onderbeenbrace geeft druk op de spieren, waardoor het breukgebied gestabiliseerd wordt (brace altijd strak aantrekken!)
Het duurt 48 uur voordat het gips zijn maximale sterkte heeft gekregen. Tijdens deze periode moet u erg voorzichtig zijn met het gips. Leg het been nooit op harde randen, maar leg er een kussen onder.
Het gipsverband mag niet nat worden. De huid blijft dan te lang vochtig, waardoor er jeuk ontstaat en de huid kapot gaat. Voor het douchen kan een douchehoes gebruikt worden (te koop bij apotheek of thuiszorgwinkel.
Ga niet met een voorwerp onder het gips krabben. Hierdoor kunnen wondjes ontstaan en infecties.
Leg het been hoog als u zit (Enkel hoger dan de knie en de knie hoger dan het bekken) of leg kussens onder het voeteneinde van het matras.
Doe vaak (elk uur) en kort (1-2 minuten) oefeningen om de doorbloeding van het ingegipste been te stimuleren en zwelling te voorkomen
Doe bij het lopen een gipsschoen aan.
Belast het ingegipste been regelmatig (mag geen pijn doen ter hoogte van de breuk) in stand enbij het lopen met krukken om botaanmaak te stimuleren (volg richtlijn specialist).
Neem met de fysiotherapeut door welke adviezen voor u zinvol zijn
Punten die van belang zijn bij een botbreuk thv de knie of van het onderbeen
Volg altijd instructies van de eigen specialist en fysiotherapeut
Losmaakoefeningen bij pijn en stijfheid
Opvoeren belasting pas toegestaan als de breuk al enigszins is vastgegroeid. De richtlijn van de orthopeed, röntgenfoto's en de eventuele pijnklachten geven een indicatie wanneer de oefeningen verzwaard kunnen worden.
Voor mogelijk basis oefenprogramma bij deze klacht zie onder, en zie video waar de meeste van de onderstaande oefeningen in voorkomen.
De video's van onderstaande oefeningen komen van de website 'rehab my patient', 'sportzorg' en 'kniecare'.
Losmaakoefeningen voor beenspieren en knie gewricht, uitvoeren in buiklig of ruglig of zit of stand
Sport/ werk specifiek oefenprogramma maken: opbouwen in snelheid bewegingen en in zwaarte.
Eventueel oefenprogramma van fysiotherapeut ondersteunen met enkele keren in de week trainen (bijvoorbeeld in een fitnesscentrum of joggen)
Juiste techniek sport die gedaan wordt of werk (bijvoorbeeld tiltechniek) doornemen met de sporttrainer of fysiotherapeut. De techniek moet erop gericht zijn in eerste instantie de uiterste grens van de belastbaarheid te vermijden. In sommige gevallen kan dit ten koste gaan van de geleverde prestatie
Mogelijk opbouw
Het ‘droog’ trainen van activiteit: eerst voorzichtig in ‘slow motion’ en later, als het goed gaat, sneller. De uitvoering mag geen pijn doen.
Uiteindelijk meer sport-/ werkspecifiek trainen. Men mag daarbij pas voluit gaan als men zonder enig probleem een tijdje rustig de betreffende activiteit/beweging kan doen. Heel geleidelijk de belasting op te voeren
De fysiotherapeut kan (als zowel de fysiotherapeut en de patiënt er achter staan!) een opname maken van de oefeningen die voor u van belang zijn (met telefoon van fysiotherapeut en mailen of met telefoon/ ipad van patiënt), zodat u thuis dit terug kan zien)
Als het mogelijk is functioneel oefenen/trainen ( = traplopen, opstaan en gaan zitten, wandelen, hometrainer, tuinieren, fietsen, stofzuigen
De fysiotherapeut maakt een oefenprogramma van de oefeningen die voor u geschikt zijn
Functionele prestatie van de onderste extremiteit kan worden vastgelegd middels verschillende testen (o.a. figure-of-8-hoptest, sidehoptest, single-leg triple hoptest), waarbij de single-leg triple hoptest (SLTH) het meest bruikbare instrument is
Huisarts & wetenschap / NtvG
NtvG: Eerder belast mobiliseren na fractuurfixatie (2017). Na operatieve behandeling van een fractuur van het bekken of de onderste extremiteiten mogen patiënten de fractuur minstens enkele weken niet belasten. Dit is de algemene consensus, maar is dit strikte beleid wel gerechtvaardigd? In dit artikel beschrijven we drie casussen waarbij we bewust afweken van de vigerende protocollen en laten zien wat de gevolgen zijn van deze alternatieve benaderingswijze.
Een jongen met een pijnlijke knie: bottumor of stressfractuur (2012). Conclusie: In het Tijdschrift werd al eerder een casus beschreven waarbij een stressfractuur uiteindelijk heeft geleid tot een amputatie. Een vermoeden op een bottumor is vaak het begin van een intensief traject. Een stressfractuur is een belangrijke diagnostische valkuil bij deze tumoren. Bij blijvende twijfel na beeldvormend onderzoek is een consult bij de commissie van beentumoren geïndiceerd of een snelle verwijzing naar een centrum voor de behandeling van bottumoren zoals in deze casus
Ernstige onderbeenfracturen bij ouderen (1994). De behandeling van ernstige onderbeenfracturen bij ouderen is moeilijk, intensief en tijdrovend en het pad naar herstel is bezaaid met ongemak, tegenslag en angst. Derhalve geldt: neem de tijd en geef hun de tijd.
Bij twijfel klachten denken aan
Springschenen (als hinkele of 'stemvorktest' pijn geeft is er sprake van een borbreuk
Neem met de fysiotherapeut door welke informatie voor u zinvol is
