Onderstaande uitwerking is een aanvulling op de fysiotherapeutische behandeling: de fysiotherapeut (online of in de praktijk) geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen voor u van belang zijn.
Zie boven afbeelding: Hoofdpijn
In het kort
Er zijn verschillende soorten hoofdpijn. Enkele zijn:
Premaire hoofdpijnen
Spanningshoofdpijn (48% van alle vormen van hoofdpijn): heeft niets met 'spanningen' te maken
Migraine (11% van alle vormen van hoofdpijn)
Secondaire hoofdpijnen: Oorzaak is aanwijsbaar. Enkele zijn
Door trauma
Door medicijnen
Door psychische klachten
De fysiotherapeut geeft door uitleg, adviezen en oefeningen ondersteuning aan het herstel
Zo nodig kijken welke hulpverlener zinvol is als klachten blijven of erger worden
Zie ook video op de website 'thuisarts.nl' van de huisarts
.
Zie video op website 'juf Danielle': Meest voorkomende oorzaken hoofdpijn
Soorten hoofdpijn
Premaire hoofdpijnen
Spanningshoofdpijn. De naam 'spanningshoofdpijn ' is eigenlijk niet juist omdat spanning/ stress vaak weinig te maken heeft met deze hoofdpijn. A-specifieke hoofdpijn zou beter zijn. Zie aanvullende informatie 2.4.4
Bij 48% van alle vormen van hoofdpijn is er sprake van spanningshoofdpijn
Er zijn 2 soorten spanningshoofdpijn
Chronische spanningshoofdpijn: meer dan 15 dagen per maand hoofdpijn.
Periodes van spanningshoofdpijn: minimaal 1 dag per maand hoofdpijn en maximaal 15 dagen.
Fysiek actieve personen lopen minder risico spanningshoofdpijn te krijgen
Migraine
Bij 11% van alle vormen van hoofdpijn is er sprake van migraine
2 soorten migraine
Met aura. Auraverschijnselen zijn voorbijgaande verschijnselen zoals het zien van lichtflitsen, vlekken, gezichtsvelduitval, krachtsverlies, tintelingen, spraakstoornissen
Zonder aura
Factoren die migraine kunnen verergeren
Stress
Alcohol
De behandeling van migraine is in het algemeen medicamenteus
Trigeminale autonome cefalagie (TAC’s): o.a de clusterhoofdpijn
Andere primaire hoofdpijnen: Bijvoorbeeld hoofdpijn die ontstaat door hoestprikkel, of door een koude prikkel
Secondaire hoofdpijnen: Oorzaak hoofdpijn is ergens aan toe te wijzen
Hoofdpijn door een trauma of ongeval van het hoofd en/of de nek
Hoofdpijn door vasculaire dysfunctie (cervicaal of craniaal)
Hoofdpijn door intracraniale dysfunctie (niet vasculair)
Onttrekkingshoofdpijn: bijvoorbeeld door medicijngebruik, gebruik drugs, gebruik koffie, gebruik alcohol
Hoofdpijn door infectie: bijvoorbeeld meningitis
Hoofdpijn door homeostatische dysfunctie: bijvoorbeeld bij duiken
Hoofdpijn of gezichtspijn door niet goed functioneren van nek, ogen, oren, neus, sinussen, tanden, mond of andere structuren
Vanuit nek (cervicogene hoofdpijn)
Vanuit kaak (cranio mandibulaire hoofdpijn)
Hoofdpijn door psychische klachten
Neem met de fysiotherapeut door welke informatie voor u zinvol is
Zie ook boven bij 'algemeen'
Spanningshoofdpijn
Ingezakte houding (daardoor holle nek en hoofd wat iets naar voren staat)
Verhoogde spierspanning van de nekspieren
Migraine
Onbekend
Trigeminale autonome cefalagie (TAC’s)
Vanuit nek
Vanuit kaak
Centrale sensitisatie: zenuwuiteinden geven signalen af naar hersenen via het ruggemerg. Vanuit het overprikkelde ruggemerg of hersenen komen signalen terug naar aangedane gewricht. Deze overprikkeling is beinvloedbaar door psychische factoren, sociale factoren, stress, beeld wat met heeft tav artrose. Zie ook aanvullende informatie 2.18 en zie google afbeeldingen 'centrale sensitisatie'
Relatief weinig belasting veroorzaakt veel klachten
Klachten voelbaar in uitgebreid gebied, terwijl dat niet algemeen is
Neem de oorzaak van uw klachten met de fysiotherapeut door
Bij spanningshoofdpijn
Minstens twee van de volgende vier kenmerken
De pijn is aan beide zijden van het hoofd aanwezig
De pijn is mild tot matig.
Continue hoofdpijn (niet kloppend) en een bandgevoel of druk op het hoofd.
De pijn wordt niet erger door fysieke activiteit
Lichte misselijkheid
Vermijden lichtprikkels of geluidsprikkels
Bij chronische spanningshoofdpijn vaak een naar voren stand hoofd (antero positie hoofd)
Bij migraine
De diagnose ‘migraine zonder aura’ komt het meest voor en kan worden gesteld wanneer er ten minste vijf aanvallen van hoofdpijn zijn geweest die voldoen aan de volgende criteria:
Een onbehandelde hoofdpijnaanval duurt 4-72 uur.
5 of meer aanvallen hebben gehad
Minstens twee van de volgende kenmerken zijn aanwezig:
De hoofdpijn is aan 1 zijde van het hoofd (bij kinderen ook aan 2 zijden!)
Er is sprake van kloppende of bonzende pijn, meestal in het ritme van de hartslag.
De pijn is matig tot hevig.
De pijn wordt erger bij inspanning
Minstens één van de volgende kenmerken is aanwezig:
Misselijk en/of overgeven.
Vermijden van licht en geluid.
De hoofdpijn kan niet gerelateerd worden aan een andere aandoening.
De auraverschijnselen duren niet langer dan een uur en zijn volledig reversibel. Nog tijdens de aura of binnen een uur na de aura begint de hoofdpijn.
De aura bestaat uit één of meer van onderstaande symptomen: Lichtflitsen, punten of lijnen, gezichtsvelduitval
Tintelingen of verminderde gevoeligheid van de huid hoofd / arm.
Spraakstoornissen.
Duizeligheidsklachten
Trigeminale autonome cefalagie (TAC’s)
op zijn minst 1 van de volgende: tranen, neusloop, dik ooglid, zweten in het gelaat, rood worden in het gelaat, oor dat verstopt lijkt, miose/ ptose
Niet kunnen stilzitten
Vanuit nek
Minstens 2 van de volgende items moeten aanwezig zijn;
Temporale hoofdpijn ontwikkeld vanuit nekklachten
Niet per definitie nekpijn, wel verminderde beweeglijkheid van de nek
Hoofdpijn die erger wordt of vermindert als de nekklacht ook verergert of vermindert
Hoofdpijn die ontstaat bij actieve/ passieve bewegingen/ provocatietesten van de nek
Vanuit kaak
Minstens 2 van de volgende items moeten aanwezig zijn;
Temporale hoofdpijn ontwikkeld vanuit TMD
Hoofdpijn die erger wordt of vermindert als de kaakklacht ook verergert of vermindert
Hoofdpijn die ontstaat bij actieve en/ of passieve bewegingen van de kaak en bij provocatietesten van de temporomandibulaire structuren (TMG en/of kauwspieren)
Als de hoofdpijn eenzijdig is, dan is deze aan de kant van de kaakklacht
Neem de verschijnselen die bij u aanwezig zijn met de fysiotherapeut door
Anamnese is belangrijk. Zie aanvullende informatie 2.4.2
Medicatie doornemen: oppassen met te veel pijnstillers slikken (ook paracetamol). Zie aanvullende informatie 1.9
Doorverwijzen: onderzoek, fysiotherapeut, specialist als klachten aanwezig blijven ondanks adviezen en oefeningen
Mentale begeleiding, als stress of spanningen meespelen bij de klachten
Specialist: neuroloog, orthopeed
Onderzoek: MRI, röntgenfoto
Pijnpoli: als geen enkele therapie geholpen heeft en de klachten het dagelijkse leven blijven bepalen (zie informatie pijnpoli Universitair Medisch Centrum Maastricht)
Neem met de fysiotherapeut door welke hulpverleners een aanvulling kunnen zijn op de behandeling
Algemeen
Hou eventueel (nadeel is te veel aandacht op pijn) een hoofdpijndagboek bij, zie hoofdpijndagboek op website 'thuisarts': Bespreken met fysiotherapeut
Medicijn gebruik bespreken met huisarts
Let op de houding: geen ingezakte houding, maar een ontspannen houding met strekking in de rug (voorkomen anteropositie nek)
Houd een hand in de nek ter ondersteuning bij het scheren, in en uit bed stappen, iets van hoog pakken, haarwassen bij de kapper
Slaap bij voorkeur niet op de buik maar op de rug (met een niet te dik kussen) of op de zij (vul de ruimte tussen hoofd en bed op)
Ga tegenover elkaar zitten, als je met iemand praat in plaats van naast elkaar
Bij het telefoneren niet de telefoon tussen hoofd en schouder klemmen
Maak bij het lezen gebruik van een schuin werkblad
Gebruik een trapje bij het reiken (iets van hoog pakken, ramen wassen
Wees alert in periodes van spanningen en stress: praat erover en kijk wat u eraan kunt doen. Bij veel of langdurige spanningen is het raadzaam dit met de huisarts te bespreken.
Ontspanningsoefeningen: zie 'oefeningen divers' en kijk bij ontspanning. Neem met de fysiotherapeut door welke ontspanningsoefening voor u goed is
Losmaakoefeningen, zie verder bij oefeningen
Warmte (douche, warmtepakking, rode lamp),
Sport en beweeg regelmatig
Neem met de fysiotherapeut door welke adviezen voor u zinvol zijn
Punten die van belang zijn bij deze klacht
Houdings- en gewrichtsgevoeloefeningen
Losmaakoefeningen bij pijn of stijfheid
Rekoefeningen
Kracht- en uithoudingsvermogenoefeningen
Als de oefeningen bij lichte oefeningen veel klachten veroorzaken is er mogelijk sprake van 'centrale sensitisatie' (zie boven bij 'ontstaan klachten'). Dan belangrijk om rustig op te bouwen en goede uitleg te geven!!
Functionele oefeningen (stofzuigen, tuinieren, fietsen….) zijn belangrijk omdat dit in het dagelijkse leven toegepast kan worden en omdat de te oefenen spier en/of gewricht dan deel uit maakt van een natuurlijke beweging
De fysiotherapeut kan (als zowel de fysiotherapeut en de patiënt er achter staan!) een opname maken van de oefeningen die voor u van belang zijn (met telefoon van fysiotherapeut en mailen of met telefoon/ ipad van patiënt), zodat u thuis dit terug kan zien)
Video's van onderstaande oefeningen komen van de website 'rehab my patient' tenzij anders vermeld.
Oefeningen
Houdingsoefeningen / zit of stand
Neutrale stand nek, lage rug en schouders
Nek tussen holle nek (ingezakte houding) en bolle nek
Schouders laag en iets naar achteren getrokken
Lage rug tussen holle rug en bolle rug (ingezakte houding)
Zit met opgestrekte rug: Zie houding in stand en zit
Mentaal vitaal: Mentaal Vitaal is er voor iedereen die meer wil weten over mentale gezondheid en daar zelf mee aan de slag wil. Mentaal Vitaal geeft: informatie / mentale fitness tips & oefeningen / online cursussen & therapie / verwijzing naar hulp
Therapie bij spierspanningshoofdpijn (2011). Conclusie: Met veel mitsen en maren (niet-geblindeerde interventie, subjectieve uitkomst, onduidelijke inclusiecriteria) suggereert dit onderzoek dat gedurende 6 x 30 minuten met de handen bewerken van de nek meer effect heeft op spierspanningshoofdpijn dan 2 à 3 keer 10 minuten praten met de huisarts. Dat het bewerken van de nek door een manueel therapeut moet gebeuren en niet door de buurvrouw is in dit onderzoek zeker niet wetenschappelijk aangetoond. Harry Groenwold, Rolf Groenwold
Een alledaagse hoofdpijn, of toch niet? (2009). Conclusie: De ene hoofdpijn is de andere niet. Deze casus toont dat ook een ‘alledaagse klacht’ als hoofdpijn uiterste zorgvuldigheid vergt in de anamnese en het toetsen van de verkregen gegevens aan de differentiaaldiagnostische overwegingen. Een trauma hoort altijd uitgevraagd te worden bij patiënten die klagen over hoofdpijn. Ieder trauma, hoe ogenschijnlijk triviaal ook, moet serieus als potentiële veroorzaker van een secundaire hoofdpijn bekeken worden. De casus leert ons dat CVST thuishoort in de overwegingen bij een toenemende hoofdpijn na trauma. We verwachten niet dat het ziektebeeld CVST, noch de weinig beschreven relatie met triviale traumata, tot de parate kennis van iedere huisarts behoort. Wel vinden wij dat iedere huisarts alert hoort te zijn op een ziektebeloop dat zich buiten de ons bekende wegen ontwikkelt.
Hoofdpijn en schuldgevoel (2016). Voor hoofdpijnsoorten als clusterhoofdpijn, trigeminus neuralgie en nogal wat migraines geld: Die overkomen je. Voorkómen kun je er niets aan, anders dan met medicijnen. Maar voor de rest is het een handicap, waar je handig of onhandig mee omgaat. Bij onhandig gebruik is schuldgevoel wel een beetje terecht. Schuldgevoel helpt overigens niet; misschien wel integendeel.
‘Patiënten hebben heel duidelijke voorkeuren bij de aanvalsbehandeling van migraine’ (2015). Migraine heeft helemaal niets en spanningshoofdpijn maar heel weinig te maken met stress. “Spanningshoofdpijn” is dan ook een onzinnige term; “aspecifieke hoofdpijn” zou de lading beter dekken. Maar we hebben ervoor gekozen ons aan te sluiten bij de internationaal gebruikte terminologie: tension-type headache. En tja, je krijgt “spanningsachtige hoofdpijn” je mond bijna niet uit… Hoe dan ook, op mijn spreekuur inventariseer ik wat de klachten zijn en bepaal ik aan de hand daarvan om wat voor soort hoofdpijn het gaat. Dat laatste is namelijk lang niet altijd meteen duidelijk. Vaak geef ik al wel meteen een aanvalsbehandeling op basis van mijn inschatting, maar dan vraag ik de patiënt toch om twee à drie maanden een hoofdpijndagboek bij te houden. Vervolgens laat ik de patiënt terugkomen om het effect van de medicatie te bespreken en om nader te preciseren om welke soort hoofdpijn het gaat. Bij heel lastige gevallen zie je vaak dat er sprake is van medicatieovergebruikshoofdpijn of een combinatie van spanningshoofdpijn en migraine. In elk geval biedt een goed bijgehouden dagboek je vaak inzicht in het type hoofdpijn en dan kun je je beleid daarop afstemmen. Maar als je het ondanks zo’n dagboek nog steeds niet precies weet – want dat is soms heel lastig – dan moet je verwijzen.’
Pericraniale spierspanning / Manuele drukprikkel met een tenderness score / Druk uitvoeren met vinger(s) en 4 à 5 sec aanhouden / Gebruik 3 kg/cm druk bij nek- en schouderspieren (ICHD-III beta) / Gebruik 0,5 à 1 kg/cm bij de spieren van het hoofd (RDC-TMD) / Noteren met VAS
Kracht : Craniocervicale flexie test (CCFT / Bij volwassenen gemiddeld 28mmHg
uithoudingsvermogen nekspieren: Isometrisch in seconden / minimaal 25 seconden kunnen aanhouden
Mobiliteit kaak: ROM kaak
In de anamnese vragen naar: Problemen bij het eten, praten, lachen, gapen en/of iets afhappen / Klem- en knarsgedrag / Parafuncties van de mond (lipbijten, wangbijten, tongpersen, nagelbijten, pen kauwen e.d.) / Sprake van a-symetrie? Sprake van crepitaties?
Houding: Anteropositie hoofd of niet (geen evidentie!!)
