Onderstaande uitwerking is een aanvulling op de fysiotherapeutische behandeling: de fysiotherapeut (online of in de praktijk) geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen voor u van belang zijn.
Zie boven zij aanzicht romp: Bruin: schaambeen, rood: bekkenbodemspieren, geel: wervels lage rug, stippels van links naar rechts: blaas, baarmoeder, darmen
In het kort
De bekkenbodemspieren liggen tussen het schaambeen, de zitbeenknobbels en de stuit
De plas wordt opgehouden door een sluitspier rond de uitgang van de blaas (in de plasbuis). Zie boven afbeelding
Bij urineverlies kunt u uw plas niet goed ophouden.
Voor de behandeling van complexe incontinentieklachten kun je terecht bij een bekkenfysiotherapeut.
Andere benaming
Urine verlies: plas niet goed kunnen ophouden
Urine verlies bij vrouwen of urine incontinentie bij vrouwen
Inspanningsincontinentie of stress (= inspanning) urine incontinentie of urineverlies bij drukverhoging in de buik
Aandrang incontinentie of overactieve blaas
Anatomie
De bekkenbodemspieren liggen tussen het schaambeen, de zitbeenknobbels en de stuit
In de bekkenbodem bevind zich een spierplaat (bekkenbodemspier, sluitspier) en die heeft 3 functies: steunen (van blaas, baarmoeder en darm), openen en sluiten
De plas wordt opgehouden door een sluitspier rond de uitgang van de blaas (in de plasbuis)..
Bij het opslaan van de urine wordt uw blaas opgerekt. Bij 150 tot 200 milliliter vulling van de blaas krijgt u aandrang om te plassen. U stelt het plassen uit door de sluitspier en de bekkenbodemspieren aan te spannen.
Door het aanspannen van de spieren in de blaaswand en het ontspannen van de sluitspier en de bekkenbodemspieren, kunt u plassen. Gewoonlijk plast u ongeveer eens in de 3 á 4 uur
Zie google afbeeldingen: bekken bodemspieren / blaas vrouw. Neem met de fysiotherapeut door welke afbeeldingen en video'svoor u relevant zijn.
3 Vormen van incontonentie
Inspanningsincontinentie. Stress (= inspanning) urine incontinentie (urineverlies bij drukverhoging in de buik)
Afsluiting van de blaas werkt niet goed
Bekkenbodemspieren/ sluitspier soms niet sterk (opgerekt of verzwakt) genoeg om de urine tegen te houden
Bij extra druk in de buik kunt u dan urine verliezen.
Aandrang-incontinentie
U voelt u plotseling sterke aandrang om te plassen.
U kunt de plas niet ophouden tot u het toilet bereikt.
Aandrang-incontinentie gaat soms samen met inspannings-incontinentie. U verliest dan (ook) urine bij inspanning zoals hoesten, niezen, lachen, bukken, tillen, traplopen, rennen of springen.
Er rust nog steeds een taboe op incontinentie
Urineverlies komt veel voor. Een kwart tot de helft van de vrouwen heeft één of beide vormen van urineverlies.
Neem met de fysiotherapeut door welke informatie voor u zinvol is
Inspanningsincontinentie.
Zwangerschap of bevalling
Afname vrouwlijke hormonen
Ouderdom
Langdurig hoesten
Triggers tot urine verlies zijn
Door hoesten, niezen, lachen, bukken, tillen, traplopen, rennen of springen, neemt de druk in de buik toe. Dat geeft druk op de blaas, waardoor u ongewild urine kunt verliezen.
Overgewicht: de druk in de buik neemt toe.
Verstopping van de darmen (obstipatie) en persen kan extra druk in de buik geven.
Aandrang incontinentie
De blaas is extra prikkelbaar: een ‘overactieve’ blaas. Hierbij trekken de spieren in de blaaswand onverwacht samen waardoor soms urine uit de blaas wordt geperst. Dit kan zowel ’s nachts als overdag gebeuren.
Vaak is er geen duidelijke oorzaak
De kans op urineverlies neemt toe
Ouder worden
Wanneer u, uit voorzorg, extra vaak naar de wc gaat. Uw blaas is dan niet meer gewend om de plas op te houden. Het wordt daardoor lastiger om de plas op te houden
Wanneer u de aandrang om te plassen steeds negeert; soms moet u dan ineens heel dringend plassen
Bij angst om ongewild urine te verliezen
Als u voortdurend de bekkenbodemspieren aangespannen houdt. Dit gaat vaak ongemerkt en geeft druk op de blaas
Als u veel koffie drinkt (of andere dranken met cafeïne zoals thee, cola en energiedrankjes). De blaas vult zich dan sneller waardoor de druk in de blaas en de aandrang om te plassen toenemen.
Als u bepaalde medicijnen gebruikt (bijvoorbeeld bepaalde plaspillen en medicijnen tegen depressie of psychose)
Bij irritatie van de blaas bijvoorbeeld na een blaasontsteking of bestraling (radiotherapie);
Na een operatie in het kleine bekken (bijvoorbeeld een operatie tegen inspannings-incontinentie).
Bij neurologische aandoeningen zoals MS
Neem de oorzaak van uw klachten met de fysiotherapeut door
Urine verlies
Neem de verschijnselen die bij u aanwezig zijn met de fysiotherapeut door
Fysiotherapeut / bekkenfysiotherapeut
De eigen fysiotherapeut geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen zinvol zijn, zie verder
Bekken bodemtherapie is een methode waarbij u leert de spieren van de bekkenbodem te voelen en bewust te gebruiken. Omdat u de spieren van de bekkenbodem zelf niet kunt zien, is het soms moeilijk om ze te trainen en goed te gebruiken
Zie video van de nederlandse vereniging voor fysiotherapie bij bekkenproblematiek:bekkenfysiotherapie
Inspannings incontinentie: Er zijn geen medicijnen voor de behandeling van inspannings-incontinentie. Hormonen zoals oestrogenen (pillen of crème) hebben bijwerkingen en werken onvoldoende.
Aandrang incontinentie: Medicijn gebruik doornemen
Inwendig onderzoek: beoordelen of bekkenbodemspieren goed aanspannen en of baarmoeder verzwakt is
Bij de behandeling van inspannings-incontinentie kunt u kiezen tussen oefeningen doen of het dragen van een vaginale ring (pessarium). Alleen bij ernstige klachten kunt ook direct een operatie overwegen waarbij een bandje om de plasbuis wordt aangebracht. Het is niet goed te voorspellen welke behandeling bij u het beste zal helpen. De huisarts helpt u bij de keuze.
Bij aandrang-incontinentie wordt uw urine ook onderzocht.
Doorverwijzen, zie ook onder: fysiotherapeut / gynacoloog als leefstijladviezen, bekken bodemspier oefeningen en/of blaastrainingen niet voldoende helpen
Neem met de fysiotherapeut door welke hulpverleners een aanvulling kunnen zijn op de behandeling
Algemeen
Een plasdagboek bijhouden. U moet dan gedurende drie dagen de tijdstippen noteren waarop u drinkt en wat u drinkt en hoeveel u drinkt; de tijdstippen waarop u plast en hoeveel u plast; de tijdstippen waarop u onvrijwillig urineverlies had. Zie de website 'thuisarts.nl': 'Ik ga een plasdagboek bijhouden'
Blijf voldoende (1.5 liter per dag) drinken: als u minder gaat drinken wordt de urine meer geconcentreerd, waardoor er blaas en huid beschadigingen kunnen ontstaan
Blijf actief: als u minder gaat bewegen heeft dit een negatieve invloed op de blaasspieren (klachten verergeren). Zie ook gezondheidsnet: 'fit door dagelijkse activiteiten'
Bekken bodemspieren regelmatig op een dag aanspannen (plas ophouden). Hiermee train je de bekken bodemspieren
Afvallen als u te zwaar bent. Afvallen kan zorgen voor minder urineverlies
Probeer uw cafeïne, theïne en alcohol gebruik te minimaliseren. Cafeïne en alcohol veroorzaken blaascontracties en kunnen aandrangincontinentie versterken.
Toiletgewoontes: neem de tijd om te plassen, ga recht op het toilet zitten met een holle rug, pers niet mee tijdens het plassen, wacht tot de blaas goed leeg is en streef naar een plasfrequentie van 6 tot 8 keer per dag.
Zorg dat u weet waar een toilet is als u buitenshuis bent.
's Nachts kan het gemakkelijk zijn een po of fles in de buurt te hebben, vooral als u moeilijk loopt.
Buig door uw knieën bij iets van de grond pakken (bij voorover buigen komt blaas onder druk)
Draai op zij bij in en uit bed gaan
Het ouderwetse 'stippeltjes plassen' is sterk af te raden in verband met het kunnen ontstaan van blaasklachten.
Aandrang incontinentie
Aandrang plassen doornemen
Niet te snel op aandrang reageren door naar de wc te gaan: Blaas wordt te slap. Stel het toiletbezoek als u thuis bent af en toe uit. Hiermee train je de blaas om meer urine op te slaan
Aandrang niet te lang negeren: ophouden plas is dan op een gegeven moment niet meer mogelijk
Gebruik koffie (of andere dranken met cafeïne zoals thee, cola en energiedrankjes) doornemen: dee blaas vult zich dan sneller waardoor de druk in de blaas en de aandrang om te plassen toenemen.
Bewegen / sporten / trainen
Neem met de fysiotherapeut door welke activiteit/sport u het beste kan doen
Sommige vrouwen voorkomen urineverlies tijdens het sporten door een tampon in te brengen. Een tampon vangt de urine niet op, maar kan helpen om de blaas beter af te sluiten.
Zie ook aanvullende informatie 1.1.2
Neem met de fysiotherapeut door welke adviezen voor u zinvol zijn
Punten die van belang zijn bij deze klacht
Bekken bodemspieren kunnen in allerlei houdingen geoefend worden. Als deze erg verzwakt zijn, is het verstandig om in rug- of buik- of zij lig te beginnen.
Eén keer per dag goed oefenen, tot uw bekken bodemspieren moe zijn, is in principe voldoende
Bekkenbodemoefeningen
Trek uw anus naar binnen, alsof u de ontlasting op moet houden: naar binnen trekken als u uitademt, loslaten als u inademt
Trek uw vagina naar binnen, alsof u de urine moet ophouden: naar binnentrekken als u uitademt, loslaten als u inademt.
Opbouw van de bekken bodemoefeningen
5 x 1 tel aanspannen, dit uitbreiden tot maximaal 50 x 1 tel aanspannen, dit versnellen tot 50 x 1 tel aanspannen binnen een minuut.
Als een lift in 2 etappes omhoog aanspannen en in 2 etappes loslaten, daarna in 3 etappes aanspannen en in 3 etappes loslaten.
5 seconden achter elkaar aanspannen en dit uitbreiden tot maximaal 20 seconden.
In 3 etappes aanspannen, 20 seconden vasthouden en in 3 etappes loslaten.
Als u deze spieren aanspant voelt u een omhoog gaan van uw kruis, alsof u uw plas ophoudt, een windje tegenhoudt of alsof u uw vagina sluit.
Tijdens het aanspannen kunnen andere spieren in de omgeving van uw bekkenbodem mee aanspannen, dit is niet erg, als u maar ook uw bekkenbodem voelt aanspannen
Oefeningen, zit op oefenbal (skippybal): zie video op website '24baby.nl'
App: BekkenBodem. BekkenBodem geeft informatie aan patiënten zodat zij bij bekken- en bekkenbodemklachten zelf kunnen trainen. BekkenBodem geeft professionele support en reminders zodat patiënten hun oefeningen niet vergeten. De app is ingedeeld in verschillende thema's: bekkenbodem, vrouwen, mannen, bekkenpijn, zwanger, oefeningen, oefen audio, foto's, videos, nieuws en agenda.
Het boek ‘Verborgen Vrouwenleed’ en video, het bekkenbodemhandboek voor vrouwen (geschreven door de auteur van deze cursus, Marijke Slieker-ten Hove (2015).
NHG-standaard ‘Incontinentie voor urine bij vrouwen’ (2016). Bekkenfysiotherapie of afwachten bij een milde urogenitale prolaps? (2015). Conclusie: Bekkenfysiotherapie gaf meer verbetering van bekkenbodemsymptomen dan een expectatief beleid. Het verschil tussen de groepen was statistisch significant, maar was kleiner dan het vooraf aangenomen, minimale klinisch relevante verschil van 15 punten. 57% van de deelnemers in de bekkenfysiotherapiegroep vond dat hun klachten verbeterd waren. Er is meer onderzoek nodig naar het effect van bekkenfysiotherapie op de lange termijn. Daarnaast moet onderzoek met een langere follow-up uitwijzen of bekkenfysiotherapie verergering van klachten of van de mate van prolaps kan voorkómen.
Chirurgie of fysiotherapie voor stressincontinentie (2014). Conclusie: De resultaten van onze trial tonen aan dat chirurgisch ingrijpen bij vrouwen met matige tot ernstige stressincontinentie na 12 maanden follow-up tot significant betere subjectieve en objectieve uitkomsten leidt in vergelijking met bekkenfysiotherapie. Slingchirurgie kent echter ook complicaties. Informatie over de te verwachten resultaten van beide interventies en complicaties moet ervoor zorgen dat een individueel behandelplan wordt opgesteld in samenspraak tussen de patiënt en haar zorgverlener. Naast bekkenfysiotherapie zal ook slingchirurgie als eerste behandeloptie moeten worden besproken. Hiertoe zullen de gangbare richtlijnen moeten worden aangepast. Leerpunten: Bij de behandeling van alle vrouwen met urineverlies bij hoesten, niezen en persen (stressincontinentie) wordt bekkenfysiotherapie geadviseerd als initiële behandeling. Als bekkenfysiotherapie niet effectief genoeg is, kan over worden gegaan tot midurethrale slingchirurgie. Dit is de eerste gerandomiseerde trial naar de effecten van bekkenfysiotherapie of midurethrale slingchirurgie bij patiënten met matige of ernstige stressincontinentie. Voor vrouwen met stressincontinentie geeft initiële midurethrale slingchirurgie meer verbetering en resulteert het in een hogere objectieve en subjectieve verbetering 1 jaar na behandeling. De gangbare richtlijnen voor stressincontinentie zullen moeten worden aangepast, waarbij naast bekkenfysiotherapie ook chirurgie als eerste behandeloptie moet worden besproken.
Therapie voor stressincontinentie (2013) Concluderend laat dit onderzoek zien dat chirurgische behandeling met een tensievrij vaginaal bandje effectiever is dan gespecialiseerde fysiotherapie voor vrouwen met stressincontinentie die door de huisarts verwezen worden. Nadeel van dit onderzoek is dat de behandeling met een pessarium niet onderzocht is, terwijl de NHG-Standaard Incontinentie voor urine dit wel als mogelijk effectief aanbeveelt bij het falen van bekkenbodemoefeningen. Aangezien het onderzoek plaatsvond bij vrouwen die verwezen waren naar de tweede lijn, lijkt het starten met bekkenbodemoefeningen als niet-invasieve therapie nog steeds de aangewezen keuze voor vrouwen die zich in de huisartsenpraktijk melden met stressincontinentie.
App voor behandeling incontinentie (2015) Conclusie: In de zorg voor urine-incontinentie bij vrouwen is winst te behalen door het verlagen van de drempel om hulp te zoeken, door het optimaliseren van de therapietrouw en door de patiënt meer regie te geven. E-health in de vorm van een app zou hierin een belangrijke rol kunnen spelen
Stressincontinentie (2015).Conclusie: Psychologische omstandigheden bepalen dus gedeeltelijk of en wanneer een vrouw naar de dokter gaat met deze klacht. Zo bezien is urgency-incontinentie eigenlijk ook een soort stressincontinentie.
Deze systematische review van goede methodologische kwaliteit toont aan dat bekkenbodemspiertraining alleen nuttig is als ze intensief toegepast wordt in de late zwangerschap. In de huidige richtlijnen komt alleen de behandeling van een bestaande incontinentie aan bod.
Wat is de effectiviteit van niet-chirurgische behandelingen van urine-incontinentie bij vrouw in vergelijking met placebo of met gewone zorgen? Deze systematische review toont het belang aan van bekkenbodemspieroefeningen en blaastraining bij het herstel en het behoud van urinecontinentie bij vrouwen. Ook enkele geneesmiddelen kunnen bijdragen tot het verminderen van het aantal episodes met incontinentie, maar voor elk middel moet de klinische winst nog afgewogen worden tegen de eventuele ongewenste effecten. De studies leveren té weinig gegevens om algemene aanbevelingen te formuleren, vooral wat betreft de combinatie van behandelingen. De keuze moet in samenspraak met de patiënte gemaakt worden.
