Onderstaande uitwerking is een aanvulling op de fysiotherapeutische behandeling: de fysiotherapeut (online of in de praktijk) geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen voor u van belang zijn.
Zie boven afbeelding voorzijde linker knie: links een deelprothese knie en rechts een totale knieprothese.
In het kort
Andere benaming: Kunstgewricht knie
Afhankelijk van de lokalisatie en uitgebreidheid van de artrose kan gekozen worden voor een
Totale Knie Prothese (TKP)
Halve knieprothese
Knieschijf prothese
Een knieprothese blijft ongeveer 15 tot 20 jaar goed functioneren
Neem bij overgewicht contact op met diëtist
Het duurt ongeveer een jaar voor de knie weer 'gewoon aanvoelt'.
De fysiotherapeut kan ondersteuning geven na de operatie bij het revalideren
Anatomie
Zie 'google afbeeldingen': kniegewricht // knieprothese.Neem met de fysiotherapeut door welke afbeeldingen voor u relevant zijn.
Voor de periode van klachten voor de operatie, zie het onderwerp 'knie gewrichtsklacht' op deze site.
Elk ziekenhuis, elke operatie methode en elk type knieprothese heeft zijn eigen protocol. Het beste is om dit op te vragen bij uw orthopeed
Afhankelijk van de lokalisatie en uitgebreidheid van de artrose kan gekozen worden voor een totale knieprothese, een halve knieprothese of een knieschijf prothese. De specialist bepaald welke voor u geschikt is. Zie animatie filmpje van de Nederlandse Orthopaedische Vereniging: halve knieprothese / totale knieprothese
Er zijn verschillende soorten totale knie prothesen. De orthopeed geeft aan welke voor u geschikt is
Mogelijke methodes om kunstknie vast te zetten
Volledig gecementeerd: vooral bij mensen ouder dan 70 jaar. Voordelen: gelijk 100% belastbaar
Volledig ongecementeerd: vooral bij jongeren omdat er dan makkelijker een revisie heup te plaatsen is (minder botverlies bij operatie)
Bij een totale knieprothese-operatie worden altijd de voorste kruisband en beide menisci weggehaald. De band aan buitenzijde en binnenzijde van de knie blijven behouden in verband met de zijwaartse stabiliteit
Klinisch lijkt het niet uit te maken of de knieschijf wel of niet vervangen wordt tijdens de operatie. Momenteel hangt het plaatsen van een knieschijf vooral af van de voorkeur van de chirurg
Niet alleen het type prothese bepaald de mate van buiging na een totale knieoperatie, maar vooral de buigingsmogelijk van de knie vóór de operatie.
77 tot 95 % tevreden is over het resultaat van de totale knie operatie. Het revisiepercentage ligt op 10 % na vijftien jaar. Bij overgewicht is er sprake meer kans op revisie
Als de buiging niet optimaal is (minder dan 90 graden) is het nodig een afspraak te maken met de orthopeed. Eventueel wordt de knie onder narcose doorbewogen.
Oorzaken van teleurstellende resultaten na een knieprothese kunnen zijn
Een te snelle operatieve ingreep.
Een verkeerde diagnosestelling: indien de kniepijn toch niet afkomstig is van de gediagnosticeerde knieartrose, kan dit uiteraard leiden tot teleurstellende resultaten van de knieprothese.
Onvoldoende acceptatie van resterende pijn en beperkingen. De huidige patiënten zijn mondig en goed geïnformeerd. Zij accepteren niet zomaar lichamelijk ongemak, zoals restpijn en/of beperkingen van de prothese. Patiënten stappen eerder met hun klachten naar de chirurg als ze niet tevreden zijn.
Te hoge verwachtingen: In veel gevallen is de ontevredenheid onder patiënten met een totale knieprothese niet het gevolg van een mislukte operatie, maar van te hoge, onrealistische verwachtingen vooraf
Het duurt vaak een jaar (soms meer en soms minder) voor de knie weer 'gewoon aanvoelt'. Het blijft echter altijd een ander gevoel dan een eigen kniegewricht: U blijft altijd voelen dat u een kunstknie heeft.
Bij de halve knieprothese gaat het om lokale artrose van het kniegewricht. In bijna alle gevallen gaat het om artrose aan de binnenzijde van de knie.
De halve knieprothese wordt vooral toegepast bij ouderepatiënten die een rustig leefpatroon hebben; men moet er namelijk zeker van zijn dat op korte termijn niet ook de andere zijde artrotisch wordt
Bij relatief jonge mensen met een knieartrose aan de binnenzijde van de knie kan het zinvol zijn de stand van het gewricht te corrigeren door middel van een standcorrectie operatie van de knie (zie op deze site: standcorrectie knie)
Voordelen van de halve knieprothese zijn een minder zware ingreep en een sneller postoperatief herstel. Een groot deel van het kniegewricht blijft behouden, inclusief de voorste kruisband, waardoor de normale fysiologische bewegingen van de knie behouden blijven.
Revalidatie na operatie van een halve knieprothese komt min of meer overeen met die van een totale knieprothese
Knieschijfprothese
De belangrijkste indicatie voor een knieschijf prothese is artrose van alleen de knieschijf.
Resultaten niet altijd positief. Een goede patiëntenselectie en een strikte indicatiestelling zijn van belang voor het uiteindelijke resultaat!
Algemeen
Een knieprothese blijft ongeveer 15 tot 20 jaar goed functioneren. Eea is afhankelijk van de fysieke conditie, het type kunstgewricht, eventueel overgewicht en de mate van actief zijn. Een revisieoperatie is vaak complex en heeft een verhoogd risico op complicaties. Dit heeft te maken met het opgetreden botverlies en de grotere kans op infectie van de prothese. Slechtere prognose als revisie plaatsvind binnen 2 jaar na eerste operatie.
Mogelijke complicaties na de operatie
Nabloeden van de wond of ontsteking van de wond
Trombose: meeste risico eerste week na operatie
Zenuwletsel (bijvoorbeeld klapvoet)
Loslating prothese: bij vermoeden verder onderzoek (rontgen, botscan en onderzoek op infectie). Bij loslating prothese is er vaak sprake van startpijn.
Slijtage prothese op termijn. Uit het wereldwijde register voor knieartroplastieken blijkt slijtage in 8,2 % van de gevallen de oorzaak voor een revisieoperatie
Knieschijfklachten
Infectie. Om de kans op diepe infecties na een knieprotheseoperatie te verkleinen zouden patiënten met een hoge BMI (>40) en/of diabetes mellitus eerst moeten afvallen en hun bloedsuikerspiegel geoptimaliseerd en onder controle moeten hebben voordat ze een knieartroplastiek ondergaan
Lichte buigstand (strekbeperking) na operatie. Blijf vaak aanwezig
Pijnklachten. Ongeveer 13 % van de patiënten met een totale knieprothese heeft een jaar na de operatie nog onverklaarbare pijn. De meesten zijn pijnvrij na vijf jaar.
Oorzaak van aanhoudende pijn: zie bovenstaande punten, vaker bij vrouwen, vaker bij sociaal lage status, veel pre-operatieve pijn, operatie vond plaats op jonge leeftijd, angst- en depressieklachten, peesklachten rond knie, heupklachten of lage rugklachten, comlex regionaal pijnsyndroom (zie op deze site),
Te intensief oefenen of belasten kan nog maanden na de operatie zwelling, warmte, pijn en roodheid veroorzaken
De literatuur laat zien dat 10-15% van de patiënten minder tevreden is na deze ingreep. Zie aanvullende informatie 2.11
Neem met de fysiotherapeut door welke informatie voor u van belang is
Artrose. De mate van pijn van de patiënt is het belangrijkste gegeven bij de indicatiestelling voor een totale knieprothese en niet de mate van artrose
Maligniteit (tumor)
Osteonecrose ( tijdelijk of permanent verlies van bloedtoevoer naar het bot)
Door de ontwikkeling en verbetering van de totale knieprothese komen mensen op steeds jongere leeftijd in aanmerking voor een nieuwe knie: een totale knieprothese wordt steeds vaker geplaatst met als doel functie- en participatieverbetering
Neem met de fysiotherapeut door waarom bij u voor een knieprothese gekozen is
Fysiotherapeut
De eigen fysiotherapeut geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen zinvol zijn: zie verder
Neem met de fysiotherapeut door welke hulpverleners een aanvulling kunnen zijn op de behandeling
Volg protocol eigen specialist. Mogelijk protocol is:
Neem de onderstaande punten samen met uw fysiotherapeut enkele weken voor de operatie door.
Het verblijf in ziekenhuis duurt ongeveer 2 dagen: per ziekenhuis verschillend en afhankelijk van het verloop na de operatie. Voorwaarden voor ontslag uit het ziekenhuis: zelfstandig kunnen lopen met loophulpmiddel en indien van toepassing traplopen; operatiewond is goed genezen; er is voldoende beweeglijkheid in de knie (90 graden buiging en volledige strekking in de knie); algemeen dagelijkse dingen in huis goed kunnen doen; inzicht heeft in het gebruik en de belastbaarheid
De specialist geeft aan welk loophulpmiddel u moet gebruiken en in welke termijn u dit kan afbouwen. Een totale knieprothese is in principe 100% belastbaar. Het gebruik van de elleboogkrukken/ looprekje is voornamelijk voor de veiligheid. Ondersteuning loophulpmiddel afbouwen op geleide pijn en wat qua veiligheid (valgevaar) mogelijk is. Zie het onderwerp 'hulpmiddelen'op deze site. Zie bol.com: elleboogkrukken // rollator // looprekje
In huis doornemen: Kleedjes op gladde vloer weghalen. Handvat nodig in de wc en badkamer? Een toiletverhoging of verhoging van het bed (matras boven op eigen matras leggen) nodig? Zijn er hoge drempels: samen kijken hoe je met krukken eroverheen stapt. Een goede stoel (hoge zit, met armleuningen) aanwezig?
Voorwaarden voor ontslag uit het ziekenhuis: zelfstandig kunnen lopen met loophulpmiddel en indien van toepassing traplopen; operatiewond is goed genezen; er is voldoende beweeglijkheid in de knie (ongeveer 90 graden buiging); algemeen dagelijkse dingen in huis goed kunnen doen;inzicht heeft in het gebruik en de belastbaarheid van de knieprothese
Algemeen
Pijn: Pijn in de nacht komt de eerste weken na de operatie vaak voor
Beweeg het been (heup / knie / voet) regelmatig (trombose en zwelling voorkomen). Bij veel spanning in de kuitspieren moet altijd een diep veneuze trombose worden uitgesloten
Zwelling en pijn verminderen dmv koude pakking (coldpack). Leg altijd een theedoek of dunne handdoek tussen uw huid en het ijs. Zie bol.com: hot/coldpack
Losmaak oefeningen voor spieren en gewrichten (vaak en kort doen)
Indien ergens in het lichaam een ernstige ontsteking ontstaat, moet de huisarts hiervan op de hoogte gesteld worden ivm gevaar dat dit overslaat op de prothese.
Doornemen met fysiotherapeut: Doorstappen bij traplopen, trainen op- en afstapjes, bukken en tillen, fietsen op hometrainer
Lichamelijke verzorging
Douchen als de wond droog is.
Ga bij het wassen en aankleden op een stoel zitten
Zo nodig douchestoel lenen of aanschaffen. Zie bol.com: Douchestoel
Niet in bad in verband met het in- en uitstappen en het week worden van de wond
Vraag hulp bij wassen voeten en aan- en uittrekken van kousen en/of schoenen
Bij aankleden eerst geopereerde been in broekspijp steken.
Bij uitkleden eerst het gezonde been uit broekspijp halen.
Maak zo nodig gebruik van hulpmiddelen: lange schoenlepel, kousenaantrekker, ‘helping hand’ en schoenen met klittenband en/of elastische veters.
Wondverzorging
Dagelijks wond inspecteren op roodheid, zwelling en wondvocht.
Als wond droog is, hoeft er geen pleister meer op.
Bij wondlekkage dagelijks een schone pleister op de wond plakken.
Soms kunnen de huidhechtingen wat irritatie veroorzaken en kan de huid rondom de hechtingen wat rood zijn. Dit is geen reden tot ongerustheid.
Contact opnemen met de afdeling spoedeisende hulp als been dik wordt, tintelt, klopt, wit of blauw wordt en er binnen enkele uren na het hoog houden geen verbetering optreedt.
Liggen
Gebruik geen kussen onder de knie tijdens het slapen: de knie moet zoveel mogelijk gestrekt liggen
Pijn in de nacht komt de eerste weken na de operatie vaak voor. Zorg voor goede pijnstillers en doe oefeningen of loop even
Zitten op hoge stoel (lage rug tegen rugleuning en voeten op de grond) met armleuningen
Bij gaan zitten of staan geopereerde been naar voren zetten
Niet met de benen over elkaar zitten.
Meestal kan de knie na de operatie niet veel verder dan tot 90 graden gebogen worden, hurken en knielen zijn daardoor meestal niet mogelijk.
De eerste paar weken het been regelmatig hoog leggen om de zwelling te beperken. Gebruik zo nodig een tubigrip.
Laat de knie regelmatig “uithangen” tot 90 graden: ga op eettafel zitten of in stoel met het geopereerde been over de leuning, laat de knie uithangen, zodat deze een buiging van 90 graden (eventueel van 100-110 graden) haalt.
Lopen
Eerste 6 weken lopen met een loophulpmiddel. Zie op deze site het onderwerp 'hulpmiddelen', kijk bij 'lopen'. Neem met de fysiotherapeut door welk loophulpmiddel voor u geschikt is. Zie filmpje en onderstaande afbeelding van website 'samenbeterthuis.nl.
Na 6 weken lopen met één kruk buiten en binnen zonder loophulpmiddel.
Na drie maanden lopen met elleboogkruk afbouwen. Afbouwen doen in overleg met de fysiotherapeut.
Letten op afwikkelen voet en strekking van de knie van het aangedane been bij het lopen
Vermijd een aantal bewegingen, zoals hurken en bukken.
Voorkom overbelasting, loop niet te lange afstanden en sta niet te lang stil op één plek.
Voorkom uitglijden; haal losse kleden en snoeren weg en gebruik in de douche een antislipmat.
Traplopen (zie het onderwerp 'hulpmiddelen'op deze site, kijk bij 'lopen')
Naar boven: eerst het niet geopereerde been, dan het geopereerde been en de kruk op dezelfde trede zetten.
Naar beneden: eerst de kruk, dan het geopereerde been, daarna het andere
been ernaast zetten.
Autorijden
Gedurende de eerste zes weken mag u niet zelf autorijden, meerijden kan wel. Dit heeft te maken met de aansprakelijkheidsverzekering
Zet de auto een stukje van de stoep af en plaats de stoel zover mogelijk naar achteren.
Bij instappen, ga eerst zitten op de autostoel met de benen buiten de auto. Draai (eventueel op plastic zak) daarna de benen naar binnen. Zie bol.com:Draaikussen auto
Liever meerdere keren per dag kort trainen, dan één keer lang.
Zwemmen (liever geen schoolslag) en fietsen in overleg met de orthopeed of fysiotherapeut na 6 weken. Zie ook video's op website 'physiotec', aquatherapie.
Wissel lopen, staan en zitten regelmatig af.
Geen zware dingen tillen.
Met een duotrainer kunt u de knie “los houden”. Een hometrainer kan gebruikt worden als 100 graden buiging mogelijk is (of met verkorte cranks eerder mogelijk).
Het is van belang de belasting op geleide van de pijn rustig opbouwen! Signalen van te veel belasting: zwelling rond gewricht, gewricht voelt warm aan, pijn en roodheid
Zo snel mogelijk functioneel oefenen (traplopen, opstaan en gaan zitten stoel, wandelen, hometrainer) omdat dit aansluit bij het normale gebruik spieren en gewrichten
Het wordt afgeraden de "nieuwe knie" in het werk en sport zwaar te belasten; de kans op beschadiging is dan immers groter
Activiteiten als lopen op een vlak terrein, autorijden en staan zullen sterk verbeteren na een totale knieprothese operatie, terwijl bewegingen als knielen en hurken nauwelijks beter worden. Bij beroepen waar dus veel geknield en/of gehurkt moet worden zal omscholing evt nodig zijn.
Er bestaat nog veel onduidelijkheid onder orthopeden en (sport)fysiotherapeuten over het risico op complicaties en de mogelijkheden van sporthervatting met een totale knieprothese. Aannemelijk is dat het risico op slijtage van de prothese en het gevaar van complicaties stijgt naarmate de impact van de sport op de prothese toeneemt.
Lage-impactactiviteiten (wandelen, fietsen, zwemmen, aquarobics en golfen) kunnen veilig worden hervat na een totale knieprotheseoperatie.
Hoge-impactsporten (voetbal, basketbal, volleybal, squash, joggen, judo, rugby) en contactsporten worden afgeraden.
Skiën en tennis zijn toegestaan als de patiënt er veel ervaring mee heeft en de techniek goed beheerst. Overige sporten kunnen in overleg met de orthopedisch chirurg worden hervat mits de patiënt beschikt over een goedemotorische controle, een BMI <25, een goede preoperatieve functie en reële patiëntverwachtingen
Neem met de fysiotherapeut door welke adviezen voor u zinvol zijn
Punten die van belang zijn na een knie prothese operatie
Volg altijd instructies van de eigen specialist en fysiotherapeut
Losmaakoefeningen
Bij pijn en stijfheid
Strekking knie en buiging 120 graden (nodig voor fietsen)
Sport/ werk specifiek oefenprogramma maken: opbouwen in snelheid bewegingen en in zwaarte.
Eventueel oefenprogramma van fysiotherapeut ondersteunen met enkele keren in de week trainen (bijvoorbeeld in een fitnesscentrum of joggen)
Juiste techniek sport die gedaan wordt of werk (bijvoorbeeld tiltechniek) doornemen met de sporttrainer of fysiotherapeut. De techniek moet erop gericht zijn in eerste instantie de uiterste grens van de belastbaarheid te vermijden. In sommige gevallen kan dit ten koste gaan van de geleverde prestatie
Mogelijk opbouw
Het ‘droog’ trainen van activiteit: eerst voorzichtig in ‘slow motion’ en later, als het goed gaat, sneller. De uitvoering mag geen pijn doen.
Uiteindelijk meer sport-/ werkspecifiek trainen. Men mag daarbij pas voluit gaan als men zonder enig probleem een tijdje rustig de betreffende activiteit/beweging kan doen. Heel geleidelijk de belasting op te voeren
De fysiotherapeut kan (als zowel de fysiotherapeut en de patiënt er achter staan!) een opname maken van de oefeningen die voor u van belang zijn (met telefoon van fysiotherapeut en mailen of met telefoon/ ipad van patiënt), zodat u thuis dit terug kan zien)
Als het mogelijk is functioneel oefenen/trainen ( = traplopen, opstaan en gaan zitten, wandelen, hometrainer, tuinieren, fietsen, stofzuigen
De fysiotherapeut maakt een oefenprogramma van de oefeningen die voor u geschikt zijn
Isala Beweegapp: De Isala Beweeg app geeft praktische informatie en oefenvideo’s voor het herstel na een totale knie- of heupoperatie. De praktische informatie omvat instructies en leefregels voor herstel. Daarnaast kunt u de app gebruiken om de oefeningen op de juiste wijze uit te voeren. Het gebruik van deze app ondersteunt het zelfstandig oefenen in de eerste dagen na de operatie en is geen vervanging van de fysiotherapie in het ziekenhuis. Gebruikt u de app uitsluitend na overleg met uw Isala fysiotherapeut.
NtvG: Hoe jonger bij knie- of heupvervanging, des te vaker en sneller een revisie (2017). Het lifetime-risico op revisie, waar in deze studie voor het eerst naar werd gekeken, kan helpen bij de beslissing over een heup- of knievervanging. Bij jongere patiënten – vooral mannen – is het lifetime-risico op revisie hoger en bovendien krijgen zij die revisie sneller. De mediane follow-upduur in deze studie ligt echter rond de 5,5 jaar en de maximale follow-upduur was ruim 20 jaar, waardoor het revisierisico voor jonge patiënten onderschat kan worden. Bovendien zijn in deze studie geen gegevens meegenomen over het type implantaat en de operatie-indicatie, wat ook van invloed kan zijn op revisierisico. Zo krijgen ouderen een prothese vanwege primaire slijtage, terwijl er bij jongere patiënten meestal een onderliggende oorzaak is. Deze studie laat zien dat er bij de keuze voor een volledige heup- of knievervanging een afweging gemaakt moet worden tussen de klachten en de risico’s van het plaatsen van de prothese, waaronder de kans op snellere revisie.
NtvG: Verwachtingen en tevredenheid bij totale knieprothese (2017). Conclusie: Er is weinig prospectief onderzoek gedaan naar de relatie tussen verwachtingen en patiënttevredenheid na een totale knieprothese. De uitkomsten zijn zo heterogeen dat men voorzichtig moet zijn met het trekken van conclusies. Toekomstig onderzoek zal op gestandaardiseerde wijze en met gevalideerde vragenlijsten moeten plaatsvinden.
NtvG: Goed actief na nieuwe heup of knie (2016). Nederlanders die een gewrichtsprothese hebben gekregen zouden meer bewegen dan hun evenknieën in de algemene bevolking. Dat melden Jennifer Meessen (LUMC) en collega’s in Reumatology International op basis van een vragenlijstonderzoek (2016; online 16 november).
Neem met de fysiotherapeut door welke informatie voor u van belang is
