Onderstaande uitwerking is een aanvulling op de fysiotherapeutische behandeling: de fysiotherapeut (online of in de praktijk) geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen voor u van belang zijn.
Zie boven afbeelding voorzijde linker knie, in groen voorste kruisband.
Andere benaming: VKB operatie
Anatomie
In het kniegewricht komen twee botten (bovenbeen en onderbeen) bij elkaar. Tussen deze 2 botten zitten twee halve ringen van kraakbeen: de menisci. Om de uiteinden van de botten ligt het gewrichtskraakbeen en rond het gewricht zit gewrichtskapsel met daarbinnen gewrichtsvocht. Langs het kniegewricht lopen bandjes en pezen van spieren. Binnen in het gewricht lopen de kruisbanden.
Elk ziekenhuis heeft zijn eigen protocol bij een VKB operatie. Het beste is om dit op te vragen bij uw orthopeed en dit 2-4 weken voor de operatie door te nemen met uw fysiotherapeut.
Voor operatie wordt gekozen als in het dagelijkse leven klachten worden ervaren als gevolg van het letsel of als (top) sporters door de instabiliteit in de knie hun sport niet meer kunnen uitoefenen.
Er is geen consensus over het optimale moment van een VKB operatie, maar de voorkeur gaat uit naar vier tot zes weken na de blessure.
Een nieuwe voorste kruisband is altijd minder sterk dan de oorspronkelijke.
Revalidatie na een voorste kruisbandoperatie neemt ongeveer 9 maanden in beslag. Als de kruisband is vastgegroeid in het bot ontstaan er nieuwe bloedvaten in de nieuwe voorste kruisband. Dit proces neemt vele maanden in beslag en dat is mede de reden dat herstel zo lang duurt. Een langere revalidatie is nodig bij patiënten met aanvullend letsel, zoals kraakbeenschade of een meniscushechting, en bij patiënten met een relatief hoge leeftijd.
De mate van restinstabiliteit, het lichaamsgewicht en de mate van belasting na een operatie bepalen de kans op eventuele slijtage. Het vervangen van de kruisband door een kruisbandoperatie verkleint deze kans niet! De patiënt die graag nog op hoog niveau sport bedrijft, moet zich deze risico’s realiseren. Het sporten op minder hoog niveau of het kiezen van een veiliger sport na een voorste kruisbandoperatie kan recidieven voorkomen en het ontstaan van artrose vertragen.
Neem met de fysiotherapeut door welke informatie voor u zinvol is
Fysiotherapeut
De eigen fysiotherapeut geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen zinvol zijn: zie verder
Huisarts
Medicatie: pijnemper
Specialist: Orthopeed
Neem als u thuis bent contact op met de orthopedisch chirurg als: de wond vocht of bloed gaat lekken/ als de knie dik, rood of pijnlijk wordt/ als u niet meer op het geopereerde been kunt staan terwijl het daarvoor wel kon.
Meestal is het eerste controlebezoek aan de orthopeed 3 maanden na de operatie. Het is verstandig om voor het bezoek aan de orthopeed de vragen die u wilt stellen op te schrijven. Eventueel wordt controle foto gemaakt
Neem met de fysiotherapeut door welke hulpverleners een aanvulling kunnen zijn op de behandeling
Volg protocol eigen specialist. Zie onder voor mogelijk protocol:
Algemeen
Neem de onderstaande punten 2-4 weken voor de operatie door. Zie aanvullende informatie 2.2
Uitleg operatie
Het gebruik van een loophulpmiddel: lopen, drempels en opstapjes nemen. Zie onderwerp 'hulpmiddelen' op deze site, kijk bij 'lopen' en 'ondersteuning'. Neem met de fysiotherapeut door welk loophulpmiddel en/of welke gewrichtsondersteuning voor u nodig is. Zie bol.com: elleboogkrukken // rollator // looprekje
Oefeningen die na de operatie van belang zijn
In- en uit bed komen
Traplopen
In uw huis doornemen: Kleedjes op gladde vloer weghalen. Handvat nodig in de wc en badkamer? Een toiletverhoging of verhoging van het bed (matras boven op eigen matras leggen) nodig? Zijn er hoge drempels: samen kijken hoe je met krukken eroverheen stapt. Een goede stoel (hoge zit, met armleuningen) aanwezig?
Pt gaat optimaal operatie in als: synoviale reactie minimaal, volledige strekking knie, patella beweging li-re gelijk, controle over quadriceps, actief dynamisch looppatroon, kracht quadriceps minimaal 80% ivm andere zijde
Contact opnemen met specialist: als wond niet sluit, bij infectie, als beweeglijkheid knieschijf slecht blijft en als strekking in knie minder wordt of slecht blijft (minder dan 0%
Het van groot belang dat de nieuwe kruisband in de eerste zes weken na de operatie niet te zwaar belast wordt omdat deze nog moet vastgroeien in het bot.
Gebruik maken van een ijspakking (tien minuten per keer, twintig minuten tussen elke koelperiode, doekje tussen pakking en huid doen) om de pijn te dempen en de zwelling te verminderen
Het is vaak niet nodig om na de operatie een brace te gebruiken.
Wissel lopen, staan en zitten regelmatig af.
Vermijd een aantal bewegingen, zoals hurken en bukken.
Leg uw been zoveel mogelijk horizontaal. Plaats geen kussen in de knieholte.
In het algemeen is het goed voelbaar wat de knie kan verdragen; het functioneel belasten van de knie op geleide van de pijn wordt dan ook aanbevolen.
Meestal kan een week na de operatie zonder krukken gelopen worden
Losmaakoefeningen vaak en kort doen, zie verder bij oefeningen
Koude pakking (tien minuten, doekje tussen pakking en huid, twintig minuten tussen elke koudebehandeling). Zie 'hulpmiddelen' op deze site en kijk bij 'spieren'. Zie bol.com: hot/coldpack
Lichamelijke verzorging
Douchen als de wond droog is.
Zo nodig douchestoel lenen of aanschaffen.
Niet in bad in verband met het in- en uitstappen en het week worden van de wond
Ga bij het wassen en aankleden op een stoel zitten
Vraag hulp bij wassen voeten en aan- en uittrekken van kousen en/of schoenen
Bij aankleden eerst geopereerde been in broekspijp steken.
Bij uitkleden eerst het gezonde been uit broekspijp halen.
Vermijd bewegingen zoals hurken, bukken en vooroverbuigen door gebruik te maken van eensokken- of kousenaantrekker, instapschoenen, verlengde schoenlepel, elastische schoenveters, 'helping hand' om dingen van de grond te pakken.
Wondverzorging
Dagelijks wond inspecteren op roodheid, zwelling en wondvocht.
Als wond droog is, hoeft er geen pleister meer op.
Bij wondlekkage dagelijks een schone pleister op de wond plakken.
Soms kunnen de huidhechtingen wat irritatie veroorzaken en kan de huid rondom de hechtingen wat rood zijn. Dit is geen reden tot ongerustheid.
Contact opnemen met de afdeling spoedeisende hulp als been dik wordt, tintelt, klopt, wit of blauw wordt en er binnen enkele uren na het hoog houden geen verbetering optreedt.
Meestal worden na 3 weken de hechtingen / krammen verwijderd.
Zitten en gaan staan
Zitten op hoge stoel (lage rug tegen rugleuning en voeten op de grond) met armleuningen
Bij gaan zitten of staan geopereerde been naar voren zetten
Lopen
Loop de eerste zes weken met twee met krukken en belast het geopereerde been niet volledig. Zie het onderwerp 'hulpmiddelen' op deze site, kijk bij 'lopen'. Neem met de fysiotherapeut door welk loophulpmiddel voor u geschikt is. Ziefilmpjeen onderstaande afbeelding van website 'samenbeterthuis.nl. Zie bol.com: elleboogkrukken // rollator // looprekje
Bij afbouwen loophulpmiddel protocol specialist volgen. Meestal mag na 1 week zonder loophulpmiddel gelopen worden
Loop niet te lange afstanden en sta niet te lang stil op een plek.
Voorkom uitglijden; haal losse kleden en snoeren weg en gebruik in de douche een antislipmat.
Traplopen
Naar boven: eerst het niet geopereerde been, dan het geopereerde been en de kruk op dezelfde trede zetten.
Naar beneden: eerst de kruk, dan het geopereerde been, daarna het andere been ernaast zetten.
Autorijden
Zelf autorijden in overleg met de orthopeed.
Bewegen, werken en sporten
Bespreek samen met de fysiotherapeut welke sport/ activiteit voor u geschikt is:
De mate van zwelling bepaalt mede de snelheid waarmee gerevalideerd kan worden.
Liever meerdere keren per dag kort oefenen, dan één keer lang.
Geen zware dingen tillen.
Activiteiten algemeen dagelijks leven rustig uitbreiden op geleide van de pijn: bukken en tillen, op- en afstapjes, doorstappen bij traplopen, buigen in geopereerde heup (bijvoorbeeld sokken aandoen
De meeste sporten kunnen 9 maanden na de operatie weer worden hervat. Een en ander is afhankelijk van de functie (kracht, coördinatie, belastbaarheid) van uw knie. D.m.v. specifieke training gaat de fysiotherapeut uw knie voorbereiden op uw sportactiviteiten
Fietsen na 6 weken
Joggen (rustig opbouwen) kan in het algemeen na 6 weken mits de knie goed reageert, niet dik of pijnlijk is.
Na 2 maanden sportspecifiek trainen, zie onder bij oefeningen
Terugkeer naar contactsporten is meestal mogelijk na 8 maanden mits de revalidatie naar wens verloopt. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat terugkeer naar het oude sportniveau met name afhankelijk is van de kraakbeenconditie van de knie. Zie ook aanvullende informatie: 2.6 en 2.8
Terugkeer naar sport bij voldoen aan volgende voorwaarden:
Volledig kunnen buigen en strekken in knie
Normale quadriceps kracht
Geen symptomen of klinische tekenen van instabiliteit of doorzakgevoel
Mentaal klaar om terug te keren na sportniveau zonder angst voor nieuw letsel.
Werk:
Een en ander hangt af van het soort werk en de mate waarin de knie tijdens het werk wordt belast. Zittend kan zes weken na de operatie meestal weer opgepakt worden en zwaar lichamelijk werk (horeca, de bouw) veel later in de revalidatie (overleg met uw fysiotherapeut).
Neem met de fysiotherapeut door welke adviezen voor u zinvol zijn
Punten die van belang zijn bij een voorste kruisbandoperatie
Volg altijd instructies van de eigen specialist en fysiotherapeut
Voor mogelijk protocol, zie aanvullende informatie 2.13 en 2.14. Maak met de fysiotherapeut een oefenpramma wat aansluit bij uw situatie.
Oefenen op geleide van de pijn. Eventuele pijn bespreken met de fysiotherapeut.
Aandachtspunten bij het oefenen de eerste 6 weken na de operatie:
Voorkom overstrekking in de knie tijdens het oefenen en hef het been niet met een licht gebogen knie. (de VKB wordt sterk belast in 30° buiging en bij (bijna) volledige strekking van de knie)
Knie niet geforceerd buigen
Krachttraining door veel herhalingen en een lage belasting
Gesloten-ketenoefeningen (van 0°-60°buiging) zijn veiliger en effectiever en resulteren in minder trek op de genezende VKB. Voorbeelden gesloten ketenoefeningen zijn de ‘leg press’, de ‘squat’ en de ‘step-up’
Voortgang evalueren dmv zgn 'stoplichten'. Naar volgende fase in revalidatie bij voldoen aan specifieke criteria (bepaald de fysiotherapeut!): vocht in knie, beweeglijkheid knie, pijn, controle quadriceps, looppatroon. Zie ook aanvullende informatie: 2.13
Losmaakoefeningen bij pijn en stijfheid
Krachtoefeningen bovenbeenspieren (dus ook de niet aangedane zijde!), de romp (core stability). Maak zo nodig gebruik van hulpmiddelen, zie bol.com: Oefenmat // gewicht om enkel//elastische banden
Stabiliteitsoefeningen (balans en coordinatie)
Kracht- en uithoudingsvermogen: Hometrainer, crosstrainer, looptraining
Als het mogelijk is functioneel oefenen/trainen ( = traplopen, opstaan en gaan zitten, wandelen, hometrainer, tuinieren, fietsen, stofzuigen
Sportspecifieke oefeningen
De fysiotherapeut kan (als zowel de fysiotherapeut en de patiënt er achter staan!) een opname maken van de oefeningen die voor u van belang zijn (met telefoon van fysiotherapeut en mailen of met telefoon/ ipad van patiënt), zodat u thuis dit terug kan zien)
De video's van onderstaande oefeningen komen van de website 'rehab my patient', 'sportzorg' en 'kniecare'.
Losmaakoefeningen voor beenspieren en knie gewricht, uitvoeren in buiklig of ruglig of zit of stand
Sport/ werk specifiek oefenprogramma maken: opbouwen in snelheid bewegingen en in zwaarte.
Eventueel oefenprogramma van fysiotherapeut ondersteunen met enkele keren in de week trainen (bijvoorbeeld in een fitnesscentrum of joggen)
Juiste techniek sport die gedaan wordt of werk (bijvoorbeeld tiltechniek) doornemen met de sporttrainer of fysiotherapeut. De techniek moet erop gericht zijn in eerste instantie de uiterste grens van de belastbaarheid te vermijden. In sommige gevallen kan dit ten koste gaan van de geleverde prestatie
Mogelijk opbouw
Het ‘droog’ trainen van activiteit: eerst voorzichtig in ‘slow motion’ en later, als het goed gaat, sneller. De uitvoering mag geen pijn doen.
Uiteindelijk meer sport-/ werkspecifiek trainen. Men mag daarbij pas voluit gaan als men zonder enig probleem een tijdje rustig de betreffende activiteit/beweging kan doen. Heel geleidelijk de belasting op te voeren
Boek: Onderzoek en behandeling van de knie, H5 ( Partiële ruptuur van het ligamentum collaterale mediale en volledige ruptuur van de voorste kruisband) en 5a ( Addendum de voorstekruisbandruptuur), Koos van Nugteren
Boek, onderzoek en behandeling van sportblessures van de onderste extremiteit, H9 Een 25-jarige voetballer met een – volgens MRI-onderzoek – partiële ruptuur van de voorste kruisband. auteur: Koos van Nugteren
Relevante testen bij voorste kruisbandletsel: Lachman test (belangrijkste), pivot shift, voorste schuiflade test en gevoel van door de knie zakken. Deze testen zijn het beste uit te voeren in de acute fase (2-6 uur na trauma) of 10 of meer dagen na traum
