• Andere benaming: liesklacht of loperslies of liessyndroom of psoasklacht of pijn aan de lies

• Anatomie
  • De iliopsoasspier is de spier die zorgt voor buiging in het heupgewricht en draaiing van het been naar buiten. De slijmbeurs onder de spier zorg ervoor dat alles goed over elkaar glijdt en er niet te veel wrijving ontstaat.
  • Bij het iliopsoassyndroom is de pees van de iliopsoasspier en/of de slijmbeurs in de lies aangedaan
  • Zie google afbeeldingen: iliopsoassyndroom. Neem met de fysiotherapeut door welke afbeeldingen voor u relevant zijn.

• Herstel van een peesklacht kan lang duren (paar maanden tot een jaar) omdat het slecht doorbloed weefsel is.
• Achterhalen oorzaak is bij peesklachten van belang (zie verder bij 'mogelijke oorzaken').
• Voor uitgebreide en algemene informatie tav een peesklacht, zie het onderwerp 'spierpeesklacht' op deze site

Neem met de fysiotherapeut door welke informatie zinvol is

• Kwaliteitsvermindering pees door
  • Leeftijd
  • Overbelasting: werk / sport: hardlopen (loperslies), badminton, voetbal
  • Onderbelasting: periode gips
  • Medicijnen: corticosteroïden
  • Onderliggende aandoening: reuma, osteoporose
  • Doorgemaakt trauma: verzwikking of botbreuk
  • Verkalking rond pees
• Afwijkend bewegingspatroon
• Spieren
  • Verkorte spieren
• Gewrichten
  • Verminderde beweeglijkheid gewrichten 
  • Meer beweeglijkheid gewrichten: instabiliteit, hypermobiliteit  

Neem de oorzaak van uw klachten met de fysiotherapeut door

• Pijn aan voorzijde heup (aanhechting spier) en/of bovenbeen en/of knie
• Bij activiteiten als: opstaan uit zithouding, traplopen, lopen met grote passen, vooroverbuigen 
• Bij aanspannen iliopsoasspier (heffen en naar buitendraaien knie / buigen heup) en bij rekken van de iliopsoasspier (strekken in heup)
• Druk op pees
• Knap (soms met pijn) in lies (inner snapping hip): de pees verspringt dan over een uitstekend botpunt van het dijbeen of het bekken. Als hier alleen sprake van is, is er geen behandeling nodig

Neem de verschijnselen die bij u aanwezig zijn met de fysiotherapeut door

• Fysiotherapeut
  • De eigen fysiotherapeut geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen zinvol zijn, zie verder. Meestal zijn 2 - 4 behandelingen voldoende. Tijd is de belangrijkste factor bij herstel van de aangedane structuren. Fysiotherapie is van belang om de voorwaarden van het natuurlijke herstel te optimaliseren.
    • Eerste behandeling: Diagnose stellen, uitleg klachtenbeeld, informatie over behandelplan en eerste adviezen oefeningen
    • Tweede behandeling: Oefeningen en adviezen doornemen (e.v.t een opname hiervan maken die thuis bekeken kan worden)
    • Behandeling 3: Oefeningen doornemen en kijken of ze goed uitgevoerd worden
    • Behandeling 4 enige tijd na behandeling 3: evalueren stand van zaken.
    • Zo nodig nog 2 (of meer: e.e.a afhankelijk van herstel) behandelingen plannen

• Huisarts
  • Medicatie: NSAID gedurende maximaal 10 dagen, voornamelijk om pijn te bestrijden.
  • Doorverwijzen: fysiotherapeut / orthopeed als klachten ondanks de adviezen en oefeningen aanwezig blijven
• Specialist, orthopeed als klachten aanhouden, verergeren
  • Onderzoek: Röntgen / MRI / echo (artrose/kalkafzetting oorzaak peesklacht?). Zie website 'startpuntradiologie': Heup
  • Medicatie: NSAID gedurende maximaal 10 dagen, voornamelijk om pijn te bestrijden.
  • Injectie: Op korte termijn zinvol, op lange termijn meer recidieven
  • Operatie
  • Zie website's
    • Nederlandse Orthopaedische Vereniging (NOV), zorg voor beweging: 'klikkende heup'

Neem met de fysiotherapeut door welke hulpverleners een aanvulling kunnen zijn op de behandeling

• Voorkom overbelastingssituaties  
• Belasting aanpassen aan mogelijkheden. Bij veel klachten (tijdelijk) loophulpmiddel gebruiken, zie onderwerp 'hulpmiddelen' op deze site en kijk bij 'lopen'. Neem met de fysiotherapeut door welk loophulpmiddel voor u geschikt is. Zie filmpje en onderstaande afbeelding van website 'samenbeterthuis.nl. Zie bol.com: elleboogkrukken //  rollator  // looprekje

• Lichaamshoudingen die klacht oproepen vermijden.
• Explosieve bewegingen vermijden

• Ontspannen / pijn dempen
  • Doe vaak en kort losmaakoefeningen, zie verder
  • Koude pakking (zakdoek tussen huid en pakking, 10 minuten per keer, 20 minuten tussen elke koude behandeling) op aangedane pees. Zie bol.com: hot/coldpack
  • Massage, zie 'oefeningen divers' en kijk bij massage heup en bovenbeen. Bespreek met de fysiotherapeut wanneer en welke massage techniek bij u zinvol is. Zie 'zelfmassage bovenbeen'. Zie bol.com: massage apparaten ( foamrol ) //  massageolie
    
    • Massage met foamroller. Zie website 'sportinjuryclinics': Massage met foamroller voorzijde bovenbeen. 

• Bewegen, werken, sporten
  • Bij hardlopen: minder lang trainen, paslengte verkleinen en knieheffingen vermijden
  • Niet met medicatie / pijndempers sporten of belastend werk doen
  • Als de eigen sport niet meer uitgeoefend kan worden, zoek dan naar alternatieven
    • Fitness thuis. Zie bol.com: stoelfiets // hometrainer // airwalker // roeitrainer // crosstrainer  // loopband
    • Virtueel bewegen. Zie bol.com: virtuele wandelingen en virtuele fietstochten // Wii // wii sports // wii tennis // wii dansen // wii fit
  • Onderzoeken sportmateriaal, sportondergrond, sportomstandigheden, trainingsbelasting (frequentie, duur en intensiteit aanpassen, stoppen is vaak niet nodig) en techniek.
  • Een goede warming-up en cooling-down (rustig starten met de sport die u gaat doen en rustig eindigen). Doe eventueel rekoefeningen 

Neem met de fysiotherapeut door welke adviezen voor u zinvol zijn

• Punten die van belang zijn bij deze klacht
  • Losmaakoefeningen
    • Bij pijn of stijfheid
    • Om geirriteerde peesweefsel 'slanker' te maken
  • Krachtoefeningen
    • Excentrische oefeningen zijn van belang bij peesklachten (zie aanvullende informatie 2.3)
    • Maak zo nodig gebruik van hulpmiddelen, zie bol.com: Oefenmat // gewicht om enkel // elastische banden
  • Stabiliteitsoefeningen voor lage rug en heup: corestability
  • Als het mogelijk is functioneel oefenen/trainen ( = traplopen, opstaan en gaan zitten, wandelen, hometrainer, tuinieren, fietsen, stofzuigen, sport doornemen die gedaan wordt 'droog oefenen' zoals  bijvoorbeeld tennis bewegingen met racket doornemen in oefenzaal) omdat dit aansluit bij het normale gebruik spieren en gewrichten 

  • Sport/werk specifieke training

• Zie onder mogelijk oefenprogramma bij deze klacht, en zie video met 'oefeningen voor de liesspier'. Video's van oefeningen onderstaande oefeningen komen van de website 'rehab my patient', tenzij anders vermeld.
  1. Losmaakoefeningen / in ruglig of kruiphouding of zit of stand 
     1. Buigen in heup: In ruglig / in zit/ in stand. 
        
        1. Variatie: beweging versnellen of bewegingsuitslag vergroten
     2. Buigen heup tegen weerstand hand in lig en buigen heup tegen weerstand hand in zit: aan- en ontspannen (= isometrisch)
  2. Rekoefeningen / in ruglig of kruiphouding of zit of stand 
     1. Dynamische stretchoefening heupbuigers voorzijde (iliopsoas).
     2. Rekken psoas: In ruglig / in stand / in schutterhouding. 
  3. Krachtoefeningen / / in ruglig of kruiphouding of zit of stand / krachtoefeningen zo mogelijk verzwaren met elastische band of gewicht manchet om enkel of gewicht op rug
     
     1. Kracht psoas: Ruglig met weerstand hand / zit met weerstand hand. (= isometrisch)
     2. Ruglig en knieën gebogen, voet en gebogen knie optrekken, knie strekken en been laten zakken op onderlaag (= excentrisch)
     3. Zit, knie aangedane been heffen met handen (via bovenbeen), knie strekken, loslaten handen van bovenbeen en been laten zakken op grond (= excentrisch)
     4. Zit, knie aangedane been heffen, met handen bovenbeen/knie omlaag duwen tegen weerstand handen (= excentrisch)
  4. Stabiliteit lage rug
     1. Stand, diepe buikspieren aanspannen (navel intrekken) en daana: 1 voor 1 knie heffen of squad maken of lunge maken of dagelijkse activiteiten uitvoeren met stabiele lage rug. 
  5. Activiteiten
     
     • Zigzaggen en hurksprong en springen over een lijn. Zie website 'sportzorg'
     • Zie onder mogelijke opbouw naar sport, ga naar volgende stap bij pijnvrij kunnen uitvoeren
       • Wandelen
       • Fietsen
       • Wandelen versnellen, wandelen afwisselen met 1 minuut joggen
       • Dribbelen op plek: bijvoorbeeld 10 maal 20 seconden
       • Korte stukken rennen met kleine passen: bijvoorbeeld 10 maal 40 meter
       • Versnellen voorwaarts/achterwaarts: bijvoorbeeld 10 maal 10 meter
       • Hardlopen op snelheid: bijvoorbeeld 6 maal 20 meter en daarna 4 maal 40 meter en daarna 2 maal 60 meter
       • Deelnemen aan eigen training bij afwezigheid pijn

  6. Sport/werk specifieke training

     • Sport/ werk specifiek oefenprogramma maken: opbouwen in snelheid bewegingen en in zwaarte.
     • Oefenprogramma van fysiotherapeut ondersteunen met enkele keren in de week trainen (bijvoorbeeld in een fitnesscentrum of joggen)
     • Juiste techniek sport of werk doornemen met de sporttrainer of fysiotherapeut. De techniek moet erop gericht zijn de uiterste grens van de belastbaarheid te vermijden. In sommige gevallen kan dit ten koste gaan van de geleverde prestatie
     • Sport: Techniek van sport die gedaan wordt. Bijvoorbeeld looptechniek bij joggen
     • Werk: Bijvoorbeeld tiltechniek (buigen in heupen en knieën / in- en uit vrachtwagen stappen)
     • Mogelijk opbouw
     • Het ‘droog’ trainen van activiteit: eerst voorzichtig in ‘slow motion’ en later, als het goed gaat, sneller. De uitvoering mag geen pijn doen.
     • Uiteindelijk meer sportspecifiek (of werkspecifiek) trainen. Men mag daarbij pas voluit gaan als men zonder enig probleem een tijdje rustig de betreffende activiteit/beweging kan doen. Heel geleidelijk de belasting op te voeren
• Voor extra oefeningen zie 'oefeningen per lichaamsdeel' op deze site en kijk bij heup/ spieren voorzijde bovenbeen en lage rug (cor stability)

• Voor een mogelijk trainingsschema bij deze klacht, zie 'trainen' op deze site en kijk bij 'mogelijk oefenschema bij pees- en spierklachten'

  • Zie onder mogelijke opbouw, ga naar volgende stap bij pijnvrij kunnen uitvoeren

    • Wandelen

    • Fietsen

    • Snel wandelen of wandelen afwisselen met 1 minuut joggen

    • Dribbelen op plek: bijvoorbeeld 10 maal 20 seconden

    • Korte stukken rennen met kleine passen: bijvoorbeeld 10 maal 40 meter

    • Versnellen voorwaarts/achterwaarts: bijvoorbeeld 10 maal 10 meter

    • Hardlopen op snelheid: bijvoorbeeld 6 maal 20 meter en daarna 4 maal 40 meter en daarna 2 maal 60 meter

    • Deelnemen aan eigen training bij afwezigheid pijn

De fysiotherapeut geeft aan welke oefeningen voor u geschikt zijn

1. Websites
   1. Gezondheidsnet: 11 vragen over een peesontsteking 
   2. Zie ook op deze site: spierpeesklacht / Illio tibiaal frictie syndroom thv de heup
2. Onderbouwing
   1. VSG (Vereniging voor Sport Geneeskunde): Chronische liesklachten bij sporters (2012)    
   2. Zie boek 'onderzoek en behandeling van peesaandoeningen, Koos van Nugteren en Dos Winkel' , 2006, blz 55 en 56)
      • Uit onderzoek komen positieve resultaten t.a.v excentrische oefeningen bij achillespeesklachten, patella peesklachten en extensor carpi radialis brevis (ECRB) peesklachten. Voor andere peesklachten is het advies om excentrische oefeningen te doen, ondanks het feit dat daar geen onderzoeksresultaten voor zijn.
   3. Google scholar: iliopsoassyndroom
   4. Onderzoek / meetinstrumenten
      1. Fysiostart: Diagnostische tests heup
      2. Physiotutors:
         1.  Thomas Test, Iliopsoas Tightness
         2. Active Range of Motion (Hip Joint)
   5. Niek Vink: Tendinopathie
   6. Anatomie: Oscar Eggen, iliopsoasspier (en spieren rond heup)
3. Bij twijfel denken aan
   1. Liesbreuk of sporters hernia. Zie Optimaal sporten: Sporters hernia
   2. Klacht pees binnenzijde lies
   3. Klacht pees spier voorzijde bovenbeen thv lies

Neem met de fysiotherapeut door welke informatie zinvol is