Onderstaande uitwerking is een aanvulling op de fysiotherapeutische behandeling: de fysiotherapeut (online of in de praktijk) geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen voor u van belang zijn.
Zie boven afbeelding buitenzijde rechter voet, in groen locatie voetwortelbeentjes waar breuk kan zitten.
In het kort
Een botbreuk kan ontstaan door krachten van buitenaf of spontaan
Na de botbreuk moeten de breukvlakken weer goed tegenover elkaar staan
Daarna moet, zo nodig door gips of operatie of een spalk, het gebroken bot gefixeerd worden.
Vanuit de botuiteinden wordt nieuw botweefsel gevormd.
In deze periode moet u een aantal weken lopen met een hulpmiddel: Krukken of looprekje.
Dit proces duurt ongeveer 6-8 weken
De fysiotherapeut kan door uitleg, adviezen en oefeningen het herstel ondersteunen
Na een botbreuk kan er nog maanden sprake zijn van periodes van zwelling, pijn en verminderde functie.
Andere benaming: botbreuk in achtervoet
Anatomie
De 'achtervoet' bestaat uit 7 voetwortelbeentjes. Aan de uiteinden van deze voetwortbeentjes zit kraakbeen en rond elk gewricht zit gewrichtskapsel, Langs de beentjes lopen bandjes (verbinden de botjes met elkaar), spiertjes, zenuwen, lymfvaten en bloedvaten.
Zie google afbeeldingen: voetwortelbeentjes. Neem met de fysiotherapeut door welke afbeeldingen voor u relevant zijn.
Na de botbreuk moeten de breukvlakken weer goed tegenover elkaar staan. Zo nodig gebeurt dit door tractie. Vanuit de botuiteinden wordt nieuw botweefsel gevormd. Dit proces duurt ongeveer 6 - 8 weken (e.e.a. is afhankelijk van de leeftijd, de conditie, in welk botje de breuk zit en de soort breuk).
Om de breukvlakken bij elkaar te houden wordt gekozen voor een operatie of gips of achterspalk.
Bij gips: Nadeel van gips is dat alle gewrichten in de voet ook 6 weken vastgezet worden (consequentie voor botdichtheid, kraakbeen en spieren rond gewricht). Gevolg is dat deze gewrichten nog lang (aantal maanden) gevoelig kunnen zijn als het gips eraf is.
Elke breuk is verschillend. Uw specialist (orthopeed) geeft aan welke richtlijn voor u geldt
Na een botbreuk van de enkel kan er nog maanden (tot meer dan 1 jaar) sprake zijn van periodes van zwelling, zeurende pijnklachten en verminderde functie. E.e.a is afhankelijk van de leeftijd (al sprake van artrose voor de botbreuk?), de ernst van de breuk, de algehele conditie en de mate van belasting na herstel van de breuk (sportactiviteiten, belastend werk).
Voor uitgebreide en algemene informatie over een botbreuk, zie het onderwerp 'botbreuk' op deze site
Neem met de fysiotherapeut door welke informatie voor u zinvol is
Krachten van buitenaf: zwaar voorwerp op voetrug / verkeersongeval
Spontaan: stress fractuur of vermoeidheidsbreuk.
Sporten waar veel gesprongen wordt.
Als spieren vermoeid raken, kunnen ze niet meer goed de schokken van de stappen of sprongen opvangen. De schokken van de landing op de voeten wordt dn opgevangen door de botten, wat kan leiden tot kleine haarscheurtjes in het bot en daarna tot een vermoeidheidsbreuk.
Als bot verzwakt is: bij osteoporose / bij gebruik prednison
Neem de oorzaak van uw klachten met de fysiotherapeut door
Pijn
Met moeite of niet kunnen staan op voet
Bloeduitstorting
Onvermogen om voet te bewegen
Zwelling
Soms een abnormale stand
Neem de verschijnselen die bij u aanwezig zijn met de fysiotherapeut door
Fysiotherapeut
De eigen fysiotherapeut geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen zinvol zijn, zie verder. Meestal zijn 2-4 behandelingen voldoende.Tijd is de belangrijkste factor bij herstel bot. Fysiotherapie is van belang om de voorwaarden van het natuurlijke herstel te optimaliseren.
Eerste behandeling: uitleg klachtenbeeld, informatie over behandelplan en eerste adviezen oefeningen
Tweede behandeling: Oefeningen en adviezen doornemen (e.v.t een opname hiervan maken die thuis bekeken kan worden)
Derde behandeling: Oefeningen doornemen en kijken of ze goed uitgevoerd worden
Vierde behandeling: Enige tijd na behandeling 3: evalueren stand van zaken.
Zo nodig nog 2 (of meer) behandelingen plannen. E.e.a is afhankelijk van uitgebreidheid van de blessure, het herstel, het oppakken van adviezen /oefeningen en van de eventueel aanwezige 'bewegingsangst'
Neem met de fysiotherapeut door welke hulpverleners een aanvulling kunnen zijn op de behandeling
Algemeen
Volg richtlijn specialist
Contact opnemen met de afdeling spoedeisende hulp als enkel dik wordt, tintelt, klopt, wit of blauw wordt en er binnen enkele uren na het hoog houden geen verbetering optreedt.
Doe in de weken van botaanmaak (ongeveer 6 weken) oefeningen
Ga niet in bad in verband met het in- en uitstappen en het week worden van de wond
Loophulpmiddel voor de periode van botaanmaak: krukken of looprekje of rollator (zie het onderwerp'hulpmiddelen' op deze site en kijk bij 'lopen'). Neem met de fysiotherapeut door welk loophulpmiddel voor u geschikt is. Ziefilmpje en onderstaande afbeelding van website 'samenbeterthuis.nl. Zie bol.com: elleboogkrukken // rollator // looprekje
Traplopen met elleboogkruk: Naar boven eerst het niet geopereerde been en dan het geopereerde been plus kruk op dezelfde trede zetten. Naar beneden, eerst de kruk, dan het geopereerde been en daarna het andere been ernaast zetten
Ga zitten in een stoel die hoog genoeg is (als u met de billen tegen de rugleuning zit moet u nog met de voeten bij de grond kunnen) en armleuningen heeft
Leg benen hoog als deze gezwollen zijn.
Plaats het aangedane been naar voren bij het gaan zitten en staan, ga niet met de benen over elkaar zitten.
Voorkom uitglijden; haal losse kleden en snoeren weg en gebruik in de douche een antislipmat.
Maak zo nodig gebruik van hulpmiddelen: lange schoenlepel, kousenaantrekker, ‘helping hand’ en schoenen met klittenband en/of elastische veters. Zie bol.com: revalidatie benodigdheden (lange schoenlepel // grijparm)
Bij het aankleden eerst het aangedane been in de broekspijp steken en bij het uitkleden het niet aangedane been eerst uit de broekspijp halen
Neem met de orthopeed door wanneer autorijden weer mogelijk is en mag (ivm verzekering)
Het duurt vaak lang (enkele maanden) voordat de gewrichten en de spieren grenzend aan de breuk het oude belastingsniveau weer bereikt hebben.
Het is van belang na herstel bot, de belasting rustig op te bouwen! Signalen van te veel belasting: zwelling rond gewricht, gewricht voelt warm aan, spierpijn.
Koelen, koel de enkel minstens 15 minuten. Gebruik hiervoor een cold-pack, een washandje met ijsklontjes of stromend koud water. Bij ijspakking altijd een theedoek of dunne handdoek tussen de huid en het ijs leggen. Doel van koelen is pijndempen. Zie bol.com: hot/coldpack
Bewegen, werken, sporten
Sport/ werk rustig opbouwen na herstel botbreuk
Neem met de fysiotherapeut door welke activiteit / sport weer mogelijk is na herstel botbreuk
Niet met medicatie sporten of zwaar werk doen
Als de eigen sport niet meer uitgeoefend kan worden, zoek dan naar alternatieven. Bespreek samen met de fysiotherapeut welke sport/ activiteit voor u geschikt is:
Trainen in het water is zinvol omdat de spieren versterkt worden, zonder dat de enkel te zwaar belast wordt. Zie ook video's op website 'physiotec', aquatherapie
Probeer in plaats van te lopen meer te fietsen. Een snorfiets of een fiets met een lage instap is ideaal voor mensen met enkelklachten.
Lange afstanden liever met fiets afleggen ipv wandelen
Wandelen: liever vaak en korte afstanden dan 1 maal een lange afstand
Bij gips (zie ook aanvullende informatie: 2.1.1)
Volg richtlijn van de specialist
Het duurt 48 uur voordat het gips zijn maximale sterkte heeft gekregen. Tijdens deze periode moet u erg voorzichtig zijn met het gips.
Het gipsverband mag niet nat worden. De huid blijft dan te lang vochtig, waardoor er jeuk ontstaat en de huid kapot gaat. Voor het douchen kan een douchehoes gebruikt worden (te koop bij apotheek of thuiszorgwinkel).
Doe regelmatig losmaakoefeningen
Ga niet met een voorwerp onder het gips krabben. Hierdoor kunnen wondjes ontstaan en infecties.
Houd de voet hoog bij zwelling voet.
Contact opnemen met de gipskamer of afdeling spoedeisende hulp:
Als de voet dik wordt, tintelt, klopt, wit of blauw wordt en er binnen enkele uren na het hoog houden geen verbetering optreedt.
Als het gips gebroken is
Bij spalk
Volg richtlijn van de specialist
Bij een operatie (zelden nodig)
Volg de richtlijn van de specialist.
Neem met de fysiotherapeut door welke adviezen voor u zinvol zijn
Opvoeren belasting pas toegestaan als de breuk al enigszins is vastgegroeid. De richtlijn van de orthopeed, röntgenfoto's en de eventuele pijnklachten geven een indicatie wanneer de oefeningen verzwaard kunnen worden.
De meeste video's van onderstaande oefeningen komen van de website 'rehab my patient'en van 'sportzorg', tenzij anders vermeld.
Voor mogelijk basis oefenprogramma bij deze klacht zie onder, en zie bij behorende videowaar de meeste van de onderstaande oefeningen op staan
Losmaakoefeningen, onderstaande oefeningen uitvoeren in ruglig of langzit of zit of stand
Hak op onderlaag, optrekken buitenrand voet en daarna optrekken binnenrand voet (uitvoeren in ruglig, zit of stand)
Rekoefeningen (eventueel doen), ruglig of langzit of zit of stand
Zit, voorvoet omvatten met hand aangedane zijde en met andere hand hak omvatten, trek hand voorvoet omhoog, houd even uiterste stand aan en beweeg terug (rekken peesblad onder voet). Zie video op website 'Sam Huke': Rekken peesblad onder voet (uitvoeren in zit)
Sport/ werk specifiek oefenprogramma maken: opbouwen in snelheid bewegingen en in zwaarte.
Eventueel oefenprogramma van fysiotherapeut ondersteunen met enkele keren in de week trainen (bijvoorbeeld in een fitnesscentrum of joggen)
Juiste techniek sport die gedaan wordt of werksituaties die problemen geven doornemen met de sporttrainer of fysiotherapeut. De techniek moet erop gericht zijn in eerste instantie de uiterste grens van de belastbaarheid te vermijden. In sommige gevallen kan dit ten koste gaan van de geleverde prestatie
Mogelijk opbouw
Het ‘droog’ trainen van activiteit: eerst voorzichtig in ‘slow motion’ en later, als het goed gaat, sneller. De uitvoering mag geen pijn doen.
Uiteindelijk meer sport-/ werkspecifiek trainen. Men mag daarbij pas voluit gaan als men zonder enig probleem een tijdje rustig de betreffende activiteit/beweging kan doen. Heel geleidelijk de belasting op te voeren
Voor extra oefeningen (bijvoorbeeld voor 'voorste scheenbeenspier of tibialis anterior') en algemene informatie bij oefeningen
De fysiotherapeut kan (als zowel de fysiotherapeut en de patiënt er achter staan!) een opname maken van de oefeningen die voor u van belang zijn (met telefoon van fysiotherapeut en mailen of met telefoon/ ipad van patiënt), zodat u thuis dit terug kan zien)
Als het mogelijk is functioneel oefenen/trainen ( = traplopen, opstaan en gaan zitten, wandelen, hometrainer, tuinieren, fietsen, stofzuigen) omdat dit aansluit bij het normale gebruik van spieren en gewrichten
De fysiotherapeut geeft aan welke oefeningen voor u van belang zijn
Websites
Nederlandse vereniging voor traumachirurgie subvereniging van de nederlandse vereniging voor heelkunde: Gebroken tenen of (midden) voet
