Onderstaande uitwerking is een aanvulling op de fysiotherapeutische behandeling: de fysiotherapeut (online of in de praktijk) geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen voor u van belang zijn.
Zie boven afbeelding buitenzijde rechter voet, in rood mogelijke locaties botbreuken enkel
In het kort
Een botbreuk kan ontstaan door krachten van buitenaf of spontaan door een ziekte.
Na de botbreuk moeten de breukvlakken weer goed tegenover elkaar staan
Daarna moet, zo nodig door een operatie en/of gips en/of brace, het gebroken bot gefixeerd worden.
Vanuit de botuiteinden wordt nieuw botweefsel gevormd.
Dit proces duurt ongeveer 6-8 weken
In deze periode moet u een aantal weken lopen met een hulpmiddel: Krukken of looprekje.
De fysiotherapeut kan door uitleg, adviezen en oefeningen het herstel ondersteunen
Na herstel van een botbreuk van de enkel kan er nog maanden sprake zijn van periodes van zwelling, pijn en verminderde functie.
Andere benaming: botbreuk in bovenste spronggewricht of enkelfractuur
Anatomie
De enkel bestaat uit het scheenbeen (tibia), het kuitbeen (fibula) en het sprongbeen (talus). De onderste uiteinden van het scheenbeen en het kuitbeen vormen samen de enkelvork die het bovenste sprongbeen als het ware omvat. Tot de enkel behoort ook het onderste spronggewricht, welke zich onder het bovenste spronggewricht bevind. Aan de uiteinden van de botten zit kraakbeen en rond het gewricht zit gewrichtskapsel, Langs het enkelgewricht lopen bandjes (verbinden de botten met elkaar), spiertjes, zenuwen, lymfvaten en bloedvaten.
Het bovenste spronggewricht zorgt voor de op- en neerbeweging van de voet (scharniergewricht). Hiermee kan de voet 20° omhoog en 50° naar beneden worden bewogen
Zie google afbeeldingen: anatomie enkel /botbreuk enkel. Neem met de fysiotherapeut door welke afbeeldingen voor u relevant.
De 2 meest gebruikte classificaties voor botbreuken in de enkel zijn die volgens Weber en Lauge-Hansen. Hier volgen we de Weber classificatie (zie aanvullende informatie 2.1.2). Bij de Weber classificatie wordt naar de hoogte van de breuk gekeken.
Weber A: Een breuk laag in de enkelvork
Weber B: Een breuk boven de enkelvork
Weber C: Een breuk hoog in het kuitbeen
Na de botbreuk moeten de breukvlakken weer goed tegenover elkaar staan (eventueel door tractie). Daarna moet zo nodig door gips of door een operatie (fixatie met schroeven en/ of platen) het gebroken bot gefixeerd worden.
Vanuit de botuiteinden wordt nieuw botweefsel gevormd. Dit proces duurt ongeveer 6-8 weken (e.e.a. is afhankelijk van de leeftijd, de conditie en het soort breuk).
Nadeel bij gips is dat gewrichten ook 6 weken vastgezet worden, wat consequenties heeft voor botdichtheid, kraakbeen, kapsel en spieren rond gewricht
Elke botbreuk is verschillend. Uw specialist (orthopeed) geeft aan welke richtlijn voor u geldt
Na een botbreuk van de enkel kan er nog maanden (tot meer dan 1 jaar) sprake zijn van periodes van zwelling, zeurende pijnklachten en verminderde functie. E.e.a is afhankelijk van de leeftijd (al sprake van artrose voor de botbreuk?), de ernst van de breuk, de algehele conditie en de mate van belasting na herstel van de breuk (sportactiviteiten, belastend werk).
Voor uitgebreide en algemene informatie over een botbreuk, zie het onderwerp 'botbreuk' op deze site
Neem met de fysiotherapeut door welke informatie voor u zinvol is
Neem de oorzaak van uw klachten met de fysiotherapeut door
Drukpijn op specifieke plekken
Zwelling
Onvermogen om het voet te bewegen of been te balsten
Blauwverkleuring door bloeduitstorting (zakt vaak naar onderen)
Standsverandering
Pijn
Neem de verschijnselen die bij u aanwezig zijn met de fysiotherapeut door
Fysiotherapeut
De eigen fysiotherapeut geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen zinvol zijn, zie verder. Meestal zijn 2 - 4 behandelingen voldoende. Tijd is de belangrijkste factor bij herstel bot. Fysiotherapie is van belang om de voorwaarden van het natuurlijke herstel te optimaliseren.
Eerste behandeling: uitleg klachtenbeeld, informatie over behandelplan en eerste adviezen oefeningen
Tweede behandeling: Oefeningen en adviezen doornemen (e.v.t een opname hiervan maken die thuis bekeken kan worden)
Derde behandeling: Oefeningen doornemen en kijken of ze goed uitgevoerd worden
Vierde behandeling: Enige tijd na behandeling 3: evalueren stand van zaken.
Zo nodig nog 2 (of meer) behandelingen plannen. E.e.a is afhankelijk van uitgebreidheid van de blessure, het herstel, het oppakken van adviezen /oefeningen en van de eventueel aanwezige 'bewegingsangst'
Nederlandse vereniging voor traumachirurgie subvereniging van de nederlandse vereniging voor heelkunde: onderbeen fractuur / gebroken enkel
Neem met de fysiotherapeut door welke hulpverleners een aanvulling kunnen zijn op de behandeling
Algemeen
Volg richtlijn specialist
Contact opnemen met de afdeling spoedeisende hulp als enkel dik wordt, tintelt, klopt, wit of blauw wordt en er binnen enkele uren na het hoog houden geen verbetering optreedt.
Doe in de weken van botaanmaak (ongeveer 6 weken) oefeningen: zie verder
Loophulpmiddel voor de periode van botaanmaak: krukken of looprekje of rollator (zie het onderwerp 'hulpmiddelen' op deze site, kijk bij 'lopen'. Neem met de fysiotherapeut door welk loophulpmiddel voor u geschikt is. Ziefilmpje en onderstaande afbeelding van website 'samenbeterthuis.nl. Zie bol.com: elleboogkrukken // rollator // looprekje
Ga zitten in een stoel die hoog genoeg is (als u met de billen tegen de rugleuning zit moet u nog met de voeten bij de grond kunnen) en armleuningen heeft
Leg been hoog als deze gezwollen is.
Plaats het been naar voren bij het gaan zitten en staan
Voorkom uitglijden; haal losse kleden en snoeren weg en gebruik in de douche een antislipmat.
Maak zo nodig gebruik van hulpmiddelen: lange schoenlepel, kousenaantrekker, ‘helping hand’ en schoenen met klittenband en/of elastische veters.
Bij het aankleden eerst het aangedane been in de broekspijp steken en bij het uitkleden het niet aangedane been eerst uit de broekspijp halen
Neem met de orthopeed door wanneer autorijden weer mogelijk is en mag (ivm verzekering)
Het duurt vaak lang (enkele maanden) voordat de gewrichten en de spieren grenzend aan de breuk het oude belastingsniveau weer bereikt hebben.
Het is van belang na herstel bot, de belasting rustig op te bouwen! Signalen van te veel belasting: zwelling rond gewricht, gewricht voelt warm aan, spierpijn.
Koelen, koel de enkel minstens 15 minuten. Gebruik hiervoor een cold-pack, een washandje met ijsklontjes of stromend koud water. Bij ijspakking altijd een theedoek of dunne handdoek tussen de huid en het ijs leggen. Zie bol.com: hot/coldpack
Bewegen, werken, sporten
Sport rustig obbouwen na herstel botbreuk
Neem met de fysiotherapeut door welke activiteit / sport weer mogelijk is na herstel botbreuk
Niet met medicatie sporten of zwaar werk doen
Als de eigen sport niet meer uitgeoefend kan worden, zoek dan naar alternatieven. Bespreek samen met de fysiotherapeut welke sport/ activiteit voor u geschikt is:
Trainen in het water is zinvol omdat de spieren versterkt worden, zonder dat de enkel te zwaar belast wordt. Zie ook video's op website 'physiotec', aquatherapie
Probeer in plaats van te lopen meer te fietsen. Een snorfiets of een fiets met een lage instap is ideaal voor mensen met enkelklachten.
Lange afstanden liever met fiets afleggen ipv wandelen
Wandelen: liever vaak en korte afstanden dan 1 maal een lange afstand
Maak zo nodig (bespreken met fysiotherapeut) gebruik van een bandage of brace. Zie bol.com: enkelbrace
Bij tape
Volg richtlijn specialist
Contact opnemen met de gipskamer of afdeling spoedeisende hulp:
Als huid rood wordt en voet dik wordt (allergie voor tape?)
Bij gips. Zie aanvullende informatie 2.1.1
Volg richtlijn specialist
Contact opnemen met de gipskamer of afdeling spoedeisende hulp
Als de voet dik wordt, tintelt, klopt, wit of blauw wordt en er binnen enkele uren na het hoog houden geen verbetering optreedt.
Als het gips gebroken is
Het duurt 48 uur voordat het gips zijn maximale sterkte heeft gekregen. Tijdens deze periode moet u erg voorzichtig zijn met het gips.
Het gipsverband mag niet nat worden. De huid blijft dan te lang vochtig, waardoor er jeuk ontstaat en de huid kapot gaat. Voor het douchen kan een douchehoes gebruikt worden (te koop bij apotheek of thuiszorgwinkel).
Ga niet met een voorwerp onder het gips krabben. Hierdoor kunnen wondjes ontstaan en infecties.
Bij operatie,
Volg richtlijn specialist
Ga niet in bad in verband met het in- en uitstappen en het week worden van de wond
Evt kan na de operatie gebruik gemaakt worden van een onderbeenbrace/schoen om overbelasting te voorkomen
Neem met de fysiotherapeut door welke adviezen zinvol zijn voor u
Punten die van belang zijn
Volg altijd het protocol van de specialist / eigen fysiotherapeut
Als het mogelijk is functioneel oefenen/trainen ( = traplopen, opstaan en gaan zitten, wandelen, hometrainer, tuinieren, fietsen, stofzuigen) omdat dit aansluit bij het normale gebruik van spieren en gewrichten
Opvoeren belasting pas toegestaan als de breuk al enigszins is vastgegroeid. De richtlijn van de orthopeed, röntgenfoto's en de eventuele pijnklachten geven een indicatie wanneer de oefeningen verzwaard kunnen worden.
De fysiotherapeut kan (als zowel de fysiotherapeut en de patiënt er achter staan!) een opname maken van de oefeningen die voor u van belang zijn (met telefoon van fysiotherapeut en mailen of met telefoon/ ipad van patiënt), zodat u thuis dit terug kan zien)
De meeste video's van onderstaande oefeningen komen van de website 'rehab my patient'en van 'sportzorg', tenzij anders vermeld.
Voor mogelijk basis oefenprogramma bij deze klacht zie onder, en zie bij behorende videowaar de meeste van de onderstaande oefeningen op staan
Losmaakoefeningen, onderstaande oefeningen uitvoeren in ruglig of langzit of zit of stand
Hak op onderlaag, optrekken buitenrand voet en daarna optrekken binnenrand voet (uitvoeren in ruglig, zit of stand)
Afwikkel beweging maken met voet (uitvoeren in ruglig, zit of stand)
Rekoefeningen (eventueel doen), ruglig of langzit of zit of stand
Zit, voorvoet omvatten met hand aangedane zijde en met andere hand hak omvatten, trek hand voorvoet omhoog, houd even uiterste stand aan en beweeg terug (rekken peesblad onder voet). Zie video op website 'Sam Huke': Rekken peesblad onder voet (uitvoeren in zit)
Sport/ werk specifiek oefenprogramma maken: opbouwen in snelheid bewegingen en in zwaarte.
Eventueel oefenprogramma van fysiotherapeut ondersteunen met enkele keren in de week trainen (bijvoorbeeld in een fitnesscentrum of joggen)
Juiste techniek sport die gedaan wordt of werksituaties die problemen geven doornemen met de sporttrainer of fysiotherapeut. De techniek moet erop gericht zijn in eerste instantie de uiterste grens van de belastbaarheid te vermijden. In sommige gevallen kan dit ten koste gaan van de geleverde prestatie
Mogelijk opbouw
Het ‘droog’ trainen van activiteit: eerst voorzichtig in ‘slow motion’ en later, als het goed gaat, sneller. De uitvoering mag geen pijn doen.
Uiteindelijk meer sport-/ werkspecifiek trainen. Men mag daarbij pas voluit gaan als men zonder enig probleem een tijdje rustig de betreffende activiteit/beweging kan doen. Heel geleidelijk de belasting op te voeren
Voor extra oefeningen (bijvoorbeeld voor 'voorste scheenbeenspier of tibialis anterior') en algemene informatie bij oefeningen
