Onderstaande uitwerking is een aanvulling op de fysiotherapeutische behandeling: de fysiotherapeut (online of in de praktijk) geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen voor u van belang zijn.
Zie boven afbeelding rechter elleboog (links buitenzijde elleboog en rechts binnenzijde elleboog): In rood strekspieren pols en thv kruisjes locatie klachten tgv een tenniselleboog
In het kort
Andere benaming: Klacht pees polsstrekkers thv elleboog of tenniselleboog
Irritatie (geen ontsteking!) zit bij aanhechting van de strekspieren onderarm thv buitenzijde elleboog. Zie boven tekening
De strekspieren van de onderam lopen van de buitenkant van de elleboog naar de handrugzijde van de pols. Functie: Bewegen handrug richting onderarm (= strekken pols) en ondersteunen bij buigen elleboog
Oorzaak klachten is meestal overbelasting, maar het ontstaan van klachten is niet altijd duidelijk
U kan klachten hebben bij activiteiten als knijpen (b.v hand geven) en tillen met handrug omhoog (b.v steelpan tillen) en draaien (b.v uitwringen doekje)
Herstel van een peesklacht kan lang duren (paar maanden tot meer dan 1 jaar) omdat het slecht doorbloed weefsel is.
Er is geen behandeling die bewezen effectief is
Binnen mogelijkheden arm gebruiken is positief voor het herstel: iets pijn betekent geen schade!
De fysiotherapeut geeft uitleg, adviezen en oefeningen om de voorwaarden van herstel optimaal te maken
Zievideomet informatie en oefeningen van de fysiotherapeut (samenvatting van onderstaande)
Zie ook 'voorkomen overbelasting' op deze site en kijk bij 'werk bureau' en bij 'werk fysiek'
Zo nodig ook samen kijken welke hulpverlener zinvol is als klachten blijven of erger worden
Andere benaming: tenniselleboog of klacht pees polsstrekkers thv elleboog of tenniselleboogklacht of epicondilitis lateralis
Anatomie
De strekspieren van de pols lopen van de buitenkant van de elleboog naar de handrugzijde van de pols. Functie: bewegen handrug richting onderarm en ondersteunen bij buigen elleboog
Zie video's website 'know it anatomie': 'Strekkers pols'
Zie google afbeeldingen:tenniselleboog. Neem met de fysiotherapeut door welke afbeeldingen voor u relevant zijn.
Bij een 'tenniselleboog' is sprake van irritatie (geen ontsteking!) bij de aanhechting van de strekspieren aan de buitenkant van de elleboog
Herstel van een peesklacht kan lang duren omdat het slecht doorbloed weefsel is.
Bij peesklachten is het erg belangrijk om te achterhalen wat de oorzaak is (zie verder).
Uit onderzoek is gebleken dat een peesklacht van de polsstrekkers thv elleboog, ongeacht welke behandeling, meestal vanzelf over gaat. De duur van de klachten kan variëren van een paar maanden (na 6 maanden 8 van de 10 geen klachten meer) tot meer dan 1 jaar (na 1 jaar 9 van de 10 geen klachten meer).
Voor uitgebreide en algemene informatie tav een peesklacht, zie het onderwerp 'spierpeesklacht' op deze site
Neem met de fysiotherapeut door welke informatie voor u zinvol is
Overbelasting door activiteiten, werk of sport: veel dezelfde arm- en polsbewegingen, zonder warming up starten, zware belasting die u niet gewend bent te doen (bijvoorbeeld stoepje leggen, weer tennissen na jaren gestopt te zijn), geen goed materiaal (bijvoorbeeld slecht gereedschap, te zware bespanning tennisracket)
Onderbelasting en immobilisatie (periode gips)
Kwaliteitsvermindering van de pees (bijvoorbeeld door ouder worden of lange periode van overbelasting)
Klachten zonder een duidelijke oorzaak (soms rechtshandig en links een tenniselleboog)
Neem de oorzaak van uw klachten met de fysiotherapeut door
Verschijnselen die kunnen optreden zijn pijn rond de elleboogknobbel aan de buitenzijde van de elleboog en/of pijn aan de strekzijde van de onderarm
Bij aanspannen strekspier onderarm (bijvoorbeeld iets oppakken met de handpalm naar beneden)
Bij het buigen en strekken van de elleboog
Bij strekken middelvinger
Bij draaien van de onderarm naar buiten (bijvoorbeeld schroevendraaien, doekje uitwringen)
Bij het maken van een vuist met gestrekte elleboog
Bij druk op knobbel buitenzijde elleboog
Neem de verschijnselen die bij u aanwezig zijn met de fysiotherapeut door
De eigen fysiotherapeut geeft aan welke informatie, adviezen en oefeningen zinvol zijn, zie verder. Meestal zijn 2 - 4 behandelingen voldoende. Fysiotherapie is van belang om de voorwaarden voor herstel zo optimaal mogelijk te maken.
Eerste behandeling: Diagnose stellen, uitleg over klacht, informatie over behandelplan en een aantal oefeningen doornemen.
Tweede behandeling: Oefeningen en adviezen doornemen die ook zelf thuis gedaan kunnen worden (e.v.t een opname hiervan maken die thuis bekeken kan worden)
Behandeling 3: Oefeningen doornemen en kijken of ze goed uitgevoerd worden
Behandeling 4 enige tijd na behandeling 3: evalueren stand van zaken.
Zo nodig nog 2 (of meer) behandelingen plannen. Eea is afhankelijk van uitgebreidheid blessure, het herstel, het oppakken van adviezen oefeningen en van de eventueel aanwezige 'bewegingsangst'
Voor opties excentrische training, werkplekadvies, 'shockwave' en 'dry needling': meningen zijn verdeeld of het zinvol is, er is geen wetenschappelijke onderbouwing voor. Zie ook aanvullende informatie 1.3 en 2.14.2 en 2.17 en 2.18
Medicatie: pijndemper (paracetamol heeft de voorkeur)
Injectie: bij een specifieke wens van de patiënt kan men na goede voorlichting een injectie overwegen. Een corticosteroïdinjectie kan op korte termijn een sterke pijnvermindering geven maar op langere termijn is het herstel meestal gelijk. Zie verder bij aanvullende informatie: 2.1.3.1 en 2.1.3.3 en 2.7
Doorverwijzen: fysiotherapeut / orthopeed als klachten aanhouden, verergeren of regelmatig terugkomen
Specialist, orthopeed
Injectie: zie boven bij huisarts
Operatie, als andere interventies geen resultaat opleveren na 12 maanden en de pijn sterk aanwezig blijft. Een operatie kan uw klachten verminderen, maar dat is niet in alle gevallen zo (aangegeven succespercentage van deze operatie ligt tussen de 60 en de 70% vlg de othopedie (!)). Mogelijkheden bespreken met de othopeed.
Neem met de fysiotherapeut door welke hulpverleners een aanvulling kunnen zijn op de behandeling
Algemeen
Het hebben van een goede lichamelijke en geestelijke conditie is van belang bij het herstel van elke klacht, dus ook bij het herstel van een tennisarm
Arm / elleboog blijven bewegen binnen mogelijkheden is erg belangrijk. Als je totale rust neemt verslappen de spieren, wat het herstel vertraagt!! Dus: belasting aanpassen aan mogelijkheden
Lichaamshoudingen die veel klachten veroorzaken proberen te vermijden. Belastende situaties doornemen met de fysiotherapeut en kijken hoe het anders kan: bijvoorbeeld dingen onderhands pakken ipv bovenhands.
Ontspannen / pijn verminderen door
Tape of brace. Door met de hand de onderarm te omvatten kan je de werking van een brace of tape simuleren. 'Bij een negatieve test is een brace of tape weinig zinvol. Eventueel test met fysiotherapeut doornemen.
Koude pakking (zakdoek tussen huid en pakking, 10 minuten per keer, 20 minuten tussen elke koude behandeling) op aanhechting aangedane pees. Zie bol.com:koudepakkingen
Adviezen tav activiteiten / sporten / werken
Rustig blijven belasten en zo mogelijk opbouwen binnen mogelijkheden van dagelijkse activiteiten (afwassen, stofzuigen, deur openen, koffer tillen....) is belangrijkste oefening (= functioneel trainen). Zie 'voorkomen overbelasting' en kijk bij 'werk in huis' of 'werk fysiek'
Niet met medicatie of pijndempers sporten of belastend werk doen
Als de eigen sport of werk niet meer uitgeoefend kan worden, zoek dan naar alternatieven.
Onderzoeken sportmateriaal, sportomstandigheden, trainingsbelasting (frequentie, duur en intensiteit aanpassen, stoppen is vaak niet nodig) en techniek.
Een goede warming-up en cooling-down (rustig starten met de sport die u gaat doen en rustig eindigen). Doe eventueel rekoefeningen
Neem met de fysiotherapeut door welke adviezen voor u zinvol zijn
Punten die van belang zijn bij deze klacht
Kijk zo nodig bij nekklachten als daar sprake van is.
Losmaakoefeningen
Bij pijn en stijfheid voor nek, schouder, elleboog, pols en hand
Slanker maken geirriteerd peesweefsel
Rekoefeningen
Rekken polsstrekkers. Duur rekken (tussen 5-15 sec.) bespreken met fysiotherapeut.
Rekken peesplaat arm thv strekkers pols: regio radialiszenuw die betrokken kan zijn bij tenniselleboogklachten
Krachttraining:
Sterker maken geirriteerd peesweefsel
Excentrische oefeningen voor polsstrekkers zijn van belang bij spier en peesaandoeningen. Zie aanvullende informatie 2.1.3.2 en 2.8 en 2.10.2. Zie website 'voetbalsucces.nl: Excentrisch trainen.
Functioneel trainen: Rustig opbouwen van dagelijkse activiteiten (afwassen, stofzuigen, deur openen, koffer tillen....) is belangrijkste oefening
Sport- en werkspecifiekeoefeningen
De fysiotherapeut kan (als zowel de fysiotherapeut en de patiënt er achter staan!) een opname maken van de oefeningen die voor u van belang zijn (met telefoon van fysiotherapeut en mailen of met telefoon/ ipad van patiënt), zodat u thuis dit terug kan zien)
Voor mogelijk oefenprogramma bij deze klacht zie onder en zie video van onderstaande oefeningen. De video's van onderstaande oefeningen komen van de website 'rehab my patient', tenzij anders vermeld
Losmaakoefeningen voor elleboog gewricht en onderarmspieren / lig of zit of stand / armen langs lichaam.
Breng de arm met gestrekte elleboog voorwaarts (onder schouderhoogte), houd de duim richting grond en de handrug van de hand richting onderarm, duw met de andere hand tegen de handrug terwijl u die daar wilt houden (= excentrisch voor polsstrekkers).
Oefenprogramma van fysiothetapeut eventueel ondersteunen met enkele keren in de week trainen in een fitnesscentrum
Doornemen juiste techniek sport. De techniek moet erop gericht zijn de uiterste grens van de belastbaarheid te vermijden. In sommige gevallen kan dit ten koste gaan van de geleverde prestatie
Sport doornemen die gedaan wordt 'droog oefenen' omdat dit aansluit bij het normale gebruik spieren en gewrichten
Deelnemen aan eigen training bij afwezigheid pijn in het dagelijkse leven en bij de oefeningen
Zijn corticosteroïdinjecties bij tenniselleboog zinvol? (2013). Geconcludeerd mag worden dat een corticosteroïdinjectie op korte termijn een sterke pijnvermindering geeft en dat de patiënten na corticosteroïdinjecties op langere termijn statistisch significant minder goed opknappen. De verschillen zijn echter zo klein dat het de vraag is of de verschillen klinisch relevant zijn.
Uit onderzoek komen positieve resultaten t.a.v excentrische oefeningen bij achillespeesklachten, patellapeesklachten en extensor carpi radialis brevis (tenniselleboog) peesklachten. Voor andere peesklachten is het advies om excentrische oefeningen te doen, ondanks het feit dat daar geen onderzoeksresultaten voor zijn.
Pijnlijke elleboog (2012). Conclusie: De korte termijnresultaten van een corticosteroïdinjectie bij epicondylitis medialis zijn goed. Het natuurlijk beloop is echter ook gunstig. Het patroon van verslechtering op de langere termijn, zoals bekend bij injectietherapie voor epicondylitis lateralis, werd in deze twee onderzoeken bij epicondylitis medialis niet gezien
On the treatment of tenniselbow (Proefschrift UvA, 2002, Dr. PAA Struijs , Orthopedisch chirurg, Academisch Medisch Centrum Amsterdam) / artikel Volkskrant hierover:Tennisarm moet uitzieken
Uit het onderzoek van Struijs blijkt dat er op langere termijn - gemeten na een half jaar en een jaar geen verschil blijkt te zijn tussen een behandeling bij een fysiotherapeut en het dragen van een brace. Bovendien, op die lange termijn is er zelfs geen onderscheid met 'niets doen.'
Zie boek 'onderzoek en behandeling van peesaandoeningen, Koos van Nugteren en Dos Winkel' , 2006, blz 55 en 56)
Veel verschillende behandelmethodieken zijn toegepast bij een tenniselleboogklachten. Geen of tegenvallende resultaten worden beschreven van: NSAID's / corticosteroidinjecties / braces of spalken / operaties / lasertherapie / Ultrageluidtherapie / mobilisering nek en elleboog door manuele therapeut / dwarse fricties. Uit onderzoek komen positieve resultaten t.a.v excentrische oefeningen bij extensor carpi radialis brevis (tenniselleboog) peesklachten.
Minerva, Tijdschrift voor Evidence Based Medicine:
Laterale epicondylitis: is er na één jaar nog effect merkbaar van één corticosteroïdinfiltratie en/of kinesitherapie? (2013; Volume 12; Nummer 8; Pagina 101 - 102). Wat is het effect van één corticosteroïdinfiltratie, kinesitherapie of een combinatie van beide versus placebo voor de behandeling van unilaterale laterale epicondylitis? Uit deze studie van goede methodologische kwaliteit kunnen we besluiten dat er geen bewijs bestaat voor gunstige langetermijnresultaten van corticosteroïdinfiltraties en/of kinesitherapie bij de behandeling van laterale epicondylitis
Is kinesitherapie beter dan infiltratie bij epicondylitis (2007). Wat is het effect van kinesitherapie versus afwachtende houding en corticosteroïdinfiltraties bij radiale epicondylitis? Deze studie toont aan dat bij een radiale epicondylitis (tenniselleboog) kinesitherapie na zes weken meer globale verbetering geeft dan een afwachtende houding en op lange termijn (52 weken) beter is dan een infiltratie met corticosteroïden. Op lange termijn echter (52 weken) is kinesitherapie niet beter dan een afwachtende houding en geeft een afwachtende houding een beter resultaat dan infiltraties met corticosteroïden. Het hoge aantal recidieven bij infiltraties is een reden om hiermee voorzichtig te zijn. Bij veel pijn en/of belangrijke functionele beperkingen kan voor een effect op korte termijn kinesitherapie overwogen worden.
Conclusion: The majority of consistent findings support the inclusion of eccentric exercise as part of a multimodal therapy programme for improved outcomes in patients with lateral epicondylitis.
Onderzoek en behandeling van sportblessures van arm en hand H3, Koos van Nugteren, Dos Winkel.
Onderzoek en behandeling van elleboog en onderarm H2 Rechtszijdige laterale elleboogpijn en linkszijdige mediale elleboogpijn bij een 45-jarige caissière, K. van Nugteren, D. Winkel
Door mechanische prikkels verhoging van aanmaak en afbraak collagene vezels, waardoor gezond peesweefsel ontstaat en de belastbaarheid groter wordt
Excentrisch spierversterken heeft voorkeur boven concentrisch’, omdat bij excentrisch spierversterken meer kracht kan worden gegenereerd met minder inspanning.
Enige pijn tijdens het oefenen mag
De spierversterkende oefeningen kunnen worden afgewisseld met rekoefeningen
Er zijn aanwijzingen dat fysiotherapie niet effectief is bij epicondylitis lateralis. Gevonden artikelen: Struijs et al., 200434; Van de Streek et al., 200435; Martinez-Silvestrini et al., 200536; Faes et al., 200637; D’Vaz et al., 200638 en Biset et al, 200639.
Van fysiotherapeutische applicaties is op dit moment onvoldoende effectiviteit aangetoond
Er is onvoldoende bewijs om excentrisch trainen aan te bevelen als therapie
Er zijn nog te weinig goed opgezette studies gedaan naar specifieke interventies op de werkplek om betrouwbare uitspraken te doen over de effectiviteit daarvan (NHS Plus 2009). De werkgroep beveelt desondanks aan om de werkplek te observeren in relatie tot de houding en beweging van werknemers behandeling bij epicondyli
